1-AMALIY ISHI
JINS HOSIL QILUVCHI MINERALLARNING FIZIK XOSSALARINI O`RGANISH
ISHNING MAQSADI:
Talabalar minerallar tog’ jinslari haqida ma’ruzada
olgan nazariy bilimlarini
mustahkamlash uchun, jinsni hosil qiluvchi asosiy minerallarning, hamda tog’
jinslarining
qo’yidagi tavsiflarini o’rganadilar:
- minerallarning fizik xossasi va xususiyatini;
- minerallarining kimyoviy tarkibini va kimyoviy klassifikatsiyasi bo’yicha qaysi
guruhga ta’luqli ekanligini;
- asosan qaysi tog’ jinslarida ko’p uchrashishini;
- tog’ jinslarining mineralogik tarkibini
- tog’ jinslarining strukturasi va teksturasini.
NAZARIY QISM
Yer qobig`ining ichida va uning sirtida bo`lib turadigan
xilma-xil fizik-ximiyaviy
jarayonlar natijasida vujudga kelgan tabiiy ximiyaviy birikmalar yoki sof tug`ma elementlarni
minerallar deb yuritiladi. Ya'ni ular yer qobig`idagi mavjud bo`lgan ma'lum
fizik-ximiyaviy va
termodinamik (temperatura, bosim, komponentlar tarkibi) sharoit mahsulotidirlar.
Tabiatda mineral har хil ko’rinishda uchraydi: qattiq, suyuq va gazsimon.
Masalan qattiq holatdagi minerallarga,
kvarts ortoklaz, malaxit, suyuq holatdagi minerallarga
simob, suv, neft; gazsimon holatdagi
minerallarga karbonat angidrid, sul’fat angidrid,vulqon
gazlari va boshqalar kiradi.
Hozirgi vaqtda ma'lum bo`lgan va mineralogiya kursida tekshiriladigan 3000
ga yaqin
minerallarni juda oz qismi tabiatda keng tarqalgan bo`lib, ular asosan tog` jinslarining tarkibida
uchraydilar. Shuning uchun ham ularni jins hosil qiluvchi minerallar deb yuritiladi.
Jins hosil qiluvchi minerallar tog’ jinslarini tuzuvchi asosiy tarkibiy qismi bo’lib, ular kam
uchraydigan yoki ko’p uchraydigan tog’ jinslarining fazoviy va mexanik xossalariga ma’lum
darajada ta’sir qiladi. Minerallarning kimyoviy tarkibiga va fizikaviy xossalarga aynan shu
nuqtai nazardan qarash kerak. Shuning uchun ham talabalar AMALIY mashg’ulotida asosiy jins
hosil qiluvchi minerallarni kimyoviy
tarkibi va fizikaviy xossalari, qaysi jinslarda uchrashi,
qurilish va xalq xo’jaligining boshqa tarmoqlarida ishlatish usullari bilan tanishuvi kerakdir.
