dasturiy vositalari bilan muloqotda bo‘ladi. Insonning dastur bilan va dasturni
inson
bilan o‘zaro muloqoti ─
foydalanuvchi interfeys deyiladi. Endi kompyuterning
dasturiy ta’minoti bilan tanishib chiqaylik. Barcha dasturiy ta’minotlarni uchta
kategoriya bo‘yicha tasniflash mumkin:
─ sistemaviy dasturiy ta’minot;
─ amaliy dasturiy ta’minot;
─ dasturlash texnologiyasining uskunaviy vositalari.
Sistemaviy dasturiy ta’minot (System software) ─
kompyuterning va
kompyuter tarmoqlarining ishini ta’minlovchi dasturlar majmuasidir.
Amaliy dasturiy ta’minot (Aplication program package) ─ bu aniq bir predmet
sohasi bo‘yicha ma’lum bir masalalar sinfini mo‘ljallangan dasturlar majmuasidir.
Dasturlash texnologiyasining uskunaviy vositalari ─ yangi dasturlarni ishlab
chiqish jarayonida qo‘llaniladigan maxsus dasturlar majmuasidan iborat
vositalardir. Bu vositalar dasturchining uskunaviy vositalari bo‘lib xizmat qiladi,
ya’ni ular dasturlarni ishlab chiqish (shu jumladan, avtomatik ravishda ham), saqlash
va joriy etishga mo‘ljallangan.
Komyuterning dasturiy ta’minoti orasida eng ko‘p qo‘llaniladigani amaliy
dasturiy ta’minot (
АДТ) dir. Bunga asosiy sabab ─ kompyuterlardan inson
faoliyatining barcha sohalarida keng foydalanishi, turli predmet sohalarida
avtomatlashtirilgan tizimlarning yaratilishi va qo‘llanilishidir.
Amaliy dasturiy
ta’minotni quyidagicha tasniflash mumkin.
Muammoga yo‘naltirilgan АДТ ga quyidagilar kiradi:
─ bugalteriya uchun ДТ;
─ personalni boshqarish ДТ;
─ jarayonlarni boshqarish ДТ;
─ bank axborot tizimlari va boshqalar.
Umumiy maqsadli АДТ ─ soha mutaxassisi bo‘lgan
foydalanuvchi axborot
texnologiyasini qo‘llaganda uning ishiga yordam beruvchi ko‘plab dasturlarni o‘z
ichiga oladi. Bular:
─ kompyuterlarda ma’lumotlar bazasini tashkil etish va saqlashni ta’minlovchi
ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (
МББТ);
─ matnli hujjatlarni avtomatik ravishda bichimlashtiruvchi, ularni tegishli holatda
rasmiylashtiruvchi va chop etuvchi matn muharrirlari;
─ grafik muharrirlar;
─ hisoblashlar uchun qulay muhitni ta’minlovchi elektron jadvallar;
─ taqdimot qilish vositalari,
ayni tasvirlar hosil qilish, ularni ekranda namoyish
etish, slaydlar, animatsiya, filmlar tayyorlashga mo‘ljallangan maxsus dasturlar.
Ofis АДТ idora faoliyatini tashkiliy boshqarishni ta’minlovchi dasturlarni o‘z
ichiga oladi. Ularga quyidagilar kiradi:
─ rejalovchi yoki organayzerlar, ya’ni
ish vaqtini rejalashtiruvchi, uchrashuvlar
bayonnomalarini, jadvallarni tuzuvchi, telefon va yozuv kitoblarini olib boruvchi
dasturlar;
─ tarjimon dasturlar, ya’ni berilgan boshlang’ich matnni ko‘rsatilgan tilga tarjima
qilishga mo‘ljallangan dasturlar;
─ skaner yordamida o‘qilgan axborotni tanib oluvchi
va matnli ifodaga binoan
o‘zgartiruvchi dasturiy vositalar;
─ tarmoqdagi uzoq masofada joylashgan abonent bilan foydalanuvchi orasidagi
o‘zaro muloqotni tashkil etuvchi kommunikatsion dasturlar.
Kichik nashriyot
tizimlari “kompyuterli
nashriyot faoliyati” axborot
texnologiyasini ta’minlaydi, matnni bichim solish va tahrirlash, avtomatik ravishda
betlarga ajratish, xat boshlarini yaratish, rangli grafikani matn orasiga qo‘yish va
hokazolarni bajaradi.
Multimedia dasturiy vositalari dasturiy mahsulotlarning nisbatan yangi sinfi
hisoblanadi. U ma’lumotlarni qayta ishlash muhitining o‘zgarishi, lazerli disklarning
paydo bo‘lishi, ma’lumotlarning tarmoqli texnalogiyasining rivojlanishi natijasida
shakllandi.
