|
Axborot xavfsizligini ta’minlash usul va vositalari
|
| bet | 5/10 | | Sana | 10.07.2024 | | Hajmi | 0,83 Mb. | | #267285 |
Bog'liq BMI Jumayevdw 1.2 Axborot xavfsizligini ta’minlash usul va vositalari
Axborot xavfsizligini ta’minlashning asosiy usullari:
Avtotizatsiya. Bu usul foydalanuvchilar guruhlarini yaratish, ushbu guruhlarga tarmoq va axborot resurslariga turli darajadagi kirish huquqini berish va foydalanuvchilarning ushbu resurslarga kirishini boshqarish imkonini beradi.
Identifikatsiya va autentifikatsiya. Identifikatsiya qilish mavzuni (foydalanuvchi terminali, jarayon) noyob raqam, tarmoq nomi va boshqa xususiyatlar orqali aniqlash imkonini beradi. Autentifikatsiya - sub'ektning identifikatorini tekshirish, masalan, parol, PIN, kriptografik kalit va boshqalar.
So‘nggi yillarda quyidagi autentifikatsiya usullari faol joriy etilgan:
Biometrik autentifikatsiyaga barmoq izi, ovoz tovushi, ko‘z qorqchig‘i, yuz tasviri va boshqalar kiradi;
SMART kartalar (smart kartalar). Ularning qulayligi osongina o‘zgartirilishi mumkin bo‘lgan portativ va keng funktsiyalarda yotadi. SMART kartalarning kamchiliklari ularning yuqori narxidir, chunki ular ma’lumotni o‘qish uchun ma’lum qurilmalarni talab qiladi;
Token (elektron kalit) - USB port orqali ulangan kalit fob ko‘rinishida tayyorlangan SMART kartaning analogidir. E-Tokenning afzalligi shundaki, u maxsus, qimmat karta o‘quvchilarini talab qilmaydi;
foydalanuvchi koordinatalarini aniqlash:
GPS global joylashishni aniqlash tizimi;
GSM tizimi. (100-300 m).
Kriptografiya.
Ro‘yxatga olish va audit.
Himoyalash - bu turli xil axborot tizimlari o‘rtasida axborot oqimlarini taqsimlash.
Fizik himoya. Tarmoq ma’muri tarmoqqa jismoniy kirish yoki shikastlanishning barcha mumkin bo‘lgan nuqtalarini bilishi kerak.
Fizik himoya vositalari:
tarmoq tugunlari va aloqa liniyalariga fizik kirish qurilmalari;
yong‘inga qarshi choralar;
infratuzilmani qo‘llab-quvvatlash himoyasi (elektr ta’minoti, konditsioner);
mobil va radio tizimlarini himoya qilish;
ma’lumotlarni ushlashdan himoya qilish.
Joriy ishlashni qo‘llab-quvvatlash.
Tashkiliy choralar arxitekturali rejalashtirish, fazoviy va rejimli tadBirlarni o‘tkazishni ko‘zda tutsa, tashkiliy-texnik choralar - sust (tovushni o‘tkazmaydigan qilish, tovushni yutish) va faol (tovushni bostirish) tadBirlardan tashkil topadi. Texnik tadbirlarni konfedensial so‘zlashuvlarni maxsus himoyalangan vositalardan foydalanish hisobiga o‘tkazish mumkin.
1.1-rasm. Axborotlarni himoyalashning tashkiliy-texnik usullari
Injener-texnik himoyaning tasnifi-bu konfedensial ma’lumotlarni himoyalashga qaratilgan maxsus idoralar, texnik vositalar va tadBirlar majmuidir. Maqsad, vazifa, himoya obyektlari va o‘tkaziladigan tadBirlarning turlichaligi ko‘rinish, yo‘nalganlik va boshqa tavsiflar bo‘yicha vositalarning sinflanish tizimini qarab chiqishni taqozo etadi.
1.2-rasm. Axborotlarni himoyalashning tashkiliy usullari
Quyidagi rasmda injener-texnik himoyalashning taxminiy sinflanish tuzilishi keltirilgan.
Meʼyoriy huquqiy hujjat – bu huquq ijodkorligi hujjati boʼlib, maʼlum bir tartibda, qatʼiy belgilangan subʼektlar tomonidan qabul qilinadi va huquq meʼyoriga ega boʼladi. Meʼyoriy huquqiy hujjat huquqning asosiy manbai hisoblanadi. Meʼyoriy huquqiy hujjat (boshqa huquq manbalariga nisbatan) kafolat doirasida faqat masʼul davlat organlari tomonidan qabul qilinadi hamda maʼlum bir koʼrinishga, hujjat shakliga ega boʼladi. Meʼyoriy huquqiy hujjatlar mamlakat boʼyicha amal qiladi va yagona tizimni hosil qiladi.
Meʼyoriy huquqiy hujjatlar belgilari:
meʼyoriy xarakter;
huquqiy akt;
huquq ijodkorligi natijasi hisoblanadi – umummajburiylik;
rasmiy hujjat koʼrinishida tuziladi;
huquq meʼyorlarini guruhlashda maʼlum bir tartibga rioya qilinadi.
1.3-rasm. Axborotlarni himoyalashning injiner-texnik usullar
|
| |
