| O’quvchilar o’zlashtirishi lozim bo’lgan BKM elementlari
1. Issiqlik o’tkazuvchanlik va konveksiyadan amalda foydalanishni bilish. (K)
2. Oddiy mexanizmning FIK koeffitsientini topishga doir masalalar yechish (K)
3. Jismning temperaturasini o’lchashni bilish. (K)
1) Suv bilan o’tkazilgan tajribalar shuni ko’rsatadiki, sovitish jarayonida dastlab uning hajmi kamayib boradi. Temperatura -40C ga borganda kamayish to’xtaydi. Sovitish davom ettirilsa, uning hajmi, aksincha orta boradi.
2)
Berilgan:
Af=40J
Au=80J
|
Formula:
|
Yechilishi:
|
|
3) Shisha naycha, uning uchiga simob solingan, naycha shamollangan bemorni temperaturasini o’lchash uchun uni qo’ltig’i ostiga qo’yiladi. Issiqlikdan simob yuqoriga ko’tariladi.
II qator
1) Pechka yonidagi havo qiziganda u kengayadi va zichligi kamayadi. Arximed kuchi ta’sirida u yuqoriga ko’tariladi. Uning o’rniga zichligi katta, sovuq havo oqib keladi. Natijada isitilganligi turlicha bo’lgan havo qatlamlari orasidagi oqim vujudga keladi. Bu hodisaga konveksiya (lotincha-olib kelish) deyiladi.
Qattiq jismlarda zarrachalar bir joydan ikkinchisiga ko’chmaydi. Ular faqat turgan joylarida tebranib turadi. Qattiq jismlarda atomlar bir-biriga yaqin joylashganligidan issiqlikni shu tebranishlar orqali bir-biriga uzatadi. Bunday usulda issiqlikni uzatishga issiqlik uzatuvchanlik deyiladi.
2)
Berilgan:
|
Formula:
|
Yechilishi:
|
|
3) Moddalarning yoki jismlarning isitilganlik darajasini xarakterlovchi kattalik. Moddani tashkil etgan zarrachalarning kinetik energiyasi bilan belgilanadi.
Suyuqlikni temperaturasini o’lchash uchun termometr suyuqlik ichida bir oz muddat saqlab turiladi. Bemor temperaturasini o’lchash uchun qo’ltiq ostiga termometr qo’yiladi.
| 