www.hasanboy.uz
1.
Tashkiliy qism.
0‘quvchilar uchun fizikaning yangi «Elektr» kursi boshlanganligi bois, tashkiliy qismga
e’tiborni qaratish kerak. Elektr bo'limi bilan bog'liq elektr dvigatellari, dazmol, ventilator,
radicpriyomnik,
elektr lampochkalari, batareykalar, telefon, kompyuter va h.k.
hamda
ulardan foydalanish bo'yicha plakatlami tayyorlab qo'yishdan boshlanadi.
2.
O’tilgan mavzularni eslash: 7- sinf materiali bo’yicha suhbat
3.
Yangi mavzu: Kirish suhbatida «elektr»dan
kundalik turmushda foydalanish, har bir
elektr asbobining bajaradigan vazifasi hamda elektr eneigiyasiz
shu kunda inson faoliyat
ko‘rsata olmasligi haqida misollar bilan tushuntiriladi. Bundadarsnidavrasuhbatiorqaliolib
b1orilsa, harbiro'quvchiningshaxsan o‘zi uyda, ko'chada va maktabda elektrdan qanday
foydalanishi haqida gapixib berishlari so'raladi. AQSHda, Rossiyada (2005-yil may, Moskva)
bir yoki bir necha kun elektr enetgiyasi bo'lmasligi oqibatida qanchalik zarar ko‘rilganligi
aytiladi.
Shundan so‘ng tajribalar namoyish qilinadi. Tajribalarni oddiylaridan boshlab ko'rsatilib,
oxirida sal murakkablari ko‘rsatiladi. Oddiy tajribalar darslikdagi 1—5-rasmlarda keltirilgan.
0‘quvchilarga ham taroq, ruchka kabi buyumlami sochga yoki ro'mol- chaga ishqalab yengil
qog‘oz parchalarini tortish xususiyati mavjud bo‘lib qolishiga ishonch hosil qildiriladi.
Shu tajribalar vositasida ishqalash usuli bilan jismlaming zaryadlanishi va uning ikki turda
bo'lishi uqtiriladi.
Shartli ravishda shoyiga ishqalangan
shisha tayoqchada musbat, mo‘y- naga ishqalangan
kahrabo tayoqchasida manfiy zaryad hosil bo'lishi qabul qilinganligi o'quvchilarga
tushuntiriladi.
Tajribalarda
shuningdek, bir xil ishorada zaryadlangan jismlaming o'zaro itarishishi,
turli
ishorada zaryadlangan jismlaming o'zaro tortishishi ko'rsatiladi.
Ishqalanish vositasida jismlaming elektrlanishi ba’zi hollarda zararli bo'lishi aytib o‘tiladi.
Shunga ko‘ra yengil avtomobillar orqasida rezina lenta shak- lida osilib yerga tegib yuradigan
elementi bo'lishi aytib o'tiladi. Zaryadlanib qolgan jismlaming zaryadlanishi davrida uchqun
chiqishi va buning natija- sida yong'in kelib chiqishi uqdiriladi. Masalan, benzin shlang orqali
quyila- yotganda suyuqlik shlangga ishqalanib zaryadlanadi. Shlangning metall uchi, quyuvchi
metall apparatga tekganda, uchqun hosil bo‘lib, yong‘in chiqqan holatlar kuzatilgan.
Shunga
ko'ra ehtiyot choralari ko'riladi.
Ishqalanib elektrlanish haqida Beruniy ham o‘z asarlarida yozib qoldiganligi aytib
o‘tiladi.Beruniy elektrni (forscha) kahrabo — ya’ni suir.on tortuvchi, yunoncha elektron deb
izohlaydi.
4.
Mustahkamlash
1. Jismlarning elektrlanganligini tajribada qanday payqash mumkin?
2. “Elektr” so’zi qayerdan kelib chiqqan?
www.hasanboy.uz
3. Qanday zaryadlangan jismlar o’zaro itariladi?
