15.09.22
1. GEOFIZIKI SAHƏLƏR NƏZƏRIYYƏSININ ƏSAS
ANLAYIŞLARI
Sahə nəzəriyyəsi fənnində sahələrin əsas fiziki -riyazi qanunları təhlil olunur. Bunların ətraflı öyrənilməsi elektrik kəşfiyyatı, qravikəşfiyyatda və s. fənlərində davam etdirilir. Burada aşağıdakı suallar təhlil olunur: skalyar və vektor sahələrin xassələri və ümumi halda isə verilmiş mənbələrə görə vektor sahələrin təyin olunması (bərpa olunması) . Bundan əlavə cəzbetmə sahəsinin əsas xassələri, onun potensialına baxılır və o cümlədən, cəzbetmə sahəsinin paylanmasından asılı olaraq bu sahələrin təyin olunma üsulları əsaslanır. Geniş həcmdə elektromaqnitizmin qanunları təhlil olunur və çox yer kənar məsələlərin həllinə və təhlilinə verilir ki, bu təhlil qeyri bircinsli mühitlərdə sahələrin xüsusiyyətlərini tədqiq etməyə imkan verir. Bundan əlavə də sahə dəyişənlərin ayrılma üsulları, tenzor sahələrin intensivliyi, elastik mühitlərdə deformasiya və onlarla bağlı elastiki dalğaların nəzəri əsasları suallarına baxılır.
Əgər fəza oblastının hər nöqtəsinə hər hansı kəmiyyətin müəyyən qiyməti uyğun gələrsə, deyirlər ki, bu kəmiyyət bu oblastda sahə yaradır. Kəmiyyətin xarakterindən asılı olaraq sahə skalyar və vektor ola bilər. Skalyar sahə fəzanın hər nöqtəsində kəmiyyətin mütləq qiyməti və işarəsi ilə xarakterizə olunur. Vektor sahə isə mütləq qiymətindən başqa kəmiyyətin istiqaməti ilə xarakterizə olunur. Fəzada nöqtənin vəziyyəti fiksə olunmur koordinat sisteminə nəzərən radius- vektor kəmiyyəti və onun x,y,z oxlarına proeksiyaları ilə xarakterizə olunur. Skalyar sahə u və vektor sahə a bu fəza dəyişənlərin funksiyası kimi baxılır.
u=u(x,y,z)
a=a(x,y,z)
Bu nöqtələrdə sahəni xarakterizə edən kəmiyyət koordinatlarından əlavə başqa parametrlərdən asılı ola bilər. Məsələn, zamandan, bu halda sahə dəyişən adlanır. Sahə zamandan asılı deyilsə, onda sahə statik adlanır. Fəzanın hər nöqtəsində a vektoru onun proyeksiyaları ilə ifadə etmək olar:
|
