So'rovlar
protsessor
shakllantirilgan
so‘rovlami
ma’lumotlami
manipulyatsiyalovchi til
atamalarida sharxlaydi va ma’lumotlar ball
zasi
strukturasini tavsiflash va madadlash prosessor bilan birgalikda
so‘rovlarni bajaradi.
Relyatsion MBBTlarda so‘rovlar prosessoming
asosini SQL tilining asosiy qismi
hisoblanuvchi ma’lumotlami matt
ipulyatsiyalovchi til tashkil etadi. Shunday qilib,
so'rovlar protsessor
va ma’lumotlar bazasi strukturasini tavsiflash va madadlash
prosessor bazasida, ba’zida
ma ’lumotlar mashinasi deb yuritiluvchi, MBBTdagi
ma’lumotlar bilan ish ko‘ruvchi eng past sath vujudga keladi. Malu`motlar
mashinasining funksiyalaidan va imkoniyatlaridan
MBBTning tartibi yuqoriroq
komponentlari foydalanadi. Bu MBBT komponentalarini va ma’lumotlar bankini
uchta sathga - mantiqiy sathga, ma’lumotlar mashinasiga va ma’lumotlaming o‘ziga
ajratishga va standartlashga imkon beradi.
Tranzaksiyalar monitori
Tranzaksiyalar monitorining
vazifasi, yuqorida aytib o‘tilganidek,
umumiy
ma’lumotlar ustida bir necha foydalanuvchilar tomonidan birgalikda tranzaksiyani
tashkil etishdan iborat. Bunda, xususan, asosiy funksiya bilan ham uzviy bog‘langan
qo‘shimcha funksiya - ma’lumotlaming yaxlitligini va kompyuter tizimi predmet
sohasi qoidalari orqali aniqlanuvchi cheklashlami ta’minlash hisoblanadi.
MBBTning
chiqarish
interfeysi
so’rovlar protsessordan so‘rovlaming
(ma’lumotlar bazasiga murojaatlaming) bajarilishi natijalarini oladi va ulami
axborot tizimi foydalanuvchisi – abonentning o‘zlashtirishiga qulay holdagi shaklga
o‘tkazadi. Zamonaviy MBBTda so‘rovlaming
bajarilishi natijalarining
tayyorlanmagan foydalanuvchiga odatdagidek va intuitiv ravishda tushunarli
shaklda ma’lumotlami “vizuallashtirish”ga imkon beruvchi turli usullardan
foydalaniladi.
Buning uchun, odatda, strukturalangan ma’lumotlami jadvallar
usulida ifodalashdan hamda ma’lumotlami chiqarishning maxsus shakllaridan
foydalaniladi.
Chiqarish shakllari “hisobot’ni shakllantirish asosida ham yotadi.
Hisobot
chiqarilgan ma’lumotlami hujjatlash uchun ma’lumotlar bazasidan axborotni
qidirish va tanlash natijalarini yozma ravishda ifodalaydi. Shu kabi maqsadlar uchun
zamonaviy MBBTlar tarkibiga
hisobot generatorlari kiritiladi.
U yoki bu MBBTni amalga oshiruvchi zamonaviy dasturiy vositalar ma’lumotlar
modelining (relyatsion, tarmoqli, ierarxik yoki aralash) ma’lum
doirasidagi
ma’lumotlar bazasiniyaratish va foydalanishning instrumental muhiti va MBBT tili
(ma’lumotlami tavsiflash tili, ma’lumotlami manipulyatsiyalash tili,
interfeysni
yaratish tili va vositalari) majmui hisoblanadi.
