1-MAVZU: UMUMTA’LIM MAKTABLARIDA TEXNOLOGIYA
FANINI O‘QITISHNING MAZMUNI VA DOLZARBLIGI, UNI ISLOH
QILISHNING ZARURIYATI HAMDA USTUVOR YO‘NALISHLARI
(2 soat ma’ruza).
Reja:
1. Umumiy o‘rta ta’lim maktablarida texnologiya fanining tutgan o‘rni.
2. Fanning maqsadi va vazifalari.
3. Texnologiya fanini o‘qitish metodikasi pedagogika fanining
tarmoqlaridan biri sifatida.
Tayanch iboralar: ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar, nizom, davlat ta’lim
standarti, ta’lim sifati, samaradorlik, pedagogika, axborot-kommunikatsiya
texnologiyalari, umumta’lim fanlari, texnologiya, kasb-hunar, talab, baholash,
maqsad, vazifa, kuzatish, eksperiment.
1. Umumiy o‘rta ta’lim maktablarida texnologiya fanining tutgan
o‘rni. Respublikamiz o‘qituvchilari oldida umumiy ta’lim, hunar maktabini
isloh qilish, yangi davr talabiga mos etuk kishilarni, bozor iktisodi talabiga
javob beradigan ta’lim-tarbiya jarayonini yanada takomillashtirish, maktab
xaqidagi konsepsiyani amalga tadbiq qilishdek muhim vazifalar turibdi.
Birinchi darajali vazifa o‘rta maktabni bitirgan o‘quvchilar fan
asoslaridan chuqur bilim olishlari, ommaviy ishchi kasblaridan 2-3 tasini
egallashlari, o‘qish bilan birga ishlab-chiqarishda ham ishtirok etishlari lozim.
O‘quvchilarni mehnat va kasb olamiga olib kirishning har-xil yo‘llari
orasida “Texnologiya” fani muhim o‘rin tutadi. Uning metodikasini
takomillashtirish, moddiy jihozini mustahkamlash, maktabni o‘z atrofidagi
sanoat ishlab chiqarish sohasi bilan aloqasini mustahkamlash, ijtimoiy foydali,
unumli mehnatni tashkil etish, tarbiyaviy iktisodiy samaradorligini oshirish,
ta’lim bilan qo‘shib olib borish, o‘quvchilarni mehnatga tayyorlashni
yaxshilash bilan shug‘ullanadi.
Texnologiya fani darsi maktabdagi boshqa fanlar uchun umumiy
didaktik prinsiplarni qo‘llasada, uning o‘ziga xos xususiyatlari ham mavjud.
O‘quvchilar bilish faoliyati bilan emas, balki yaratish faoliyati bilan
shug‘ullanadilar.
Texnologiya fani predmetlari, kurollari, jarayonlari oddiy o‘rganish
ob’ekti sifatida emas, balki o‘quvchilar ishlarini faollashtiruvchi
ko‘rsatmalilik vositasi, didaktik material, ta’limning texnik vositasi sifatida
xizmat qiladi.
2. Texnologiya fani o‘quv fani sifatida ana shu va boshqa xususiyatlarini
o‘rgatadi. Mustaqillik yillarida mamlakatda huquqiy demokratik davlat, kuchli
fuqarolik jamiyati qurishga, erkin bozor munosabatlariga va xususiy mulk
ustuvorligiga asoslangan iqtisodiyotni rivojlantirishga, xalq osoyishta va
farovon hayot kechirishi uchun shart-sharoitlar yaratishga, ta’lim, madaniyat,
ilm-fan, adabiyot, san’at va sport sohalarini rivojlantirishga, xalqaro
maydonda O‘zbekistonning munosib o‘rin egallashiga qaratilgan kompleks
chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.
Umumiy o‘rta va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limining davlat ta’lim
standartlarini tasdiqlash to‘g‘risidagi qarorning qabul qilinishi ta’lim tizimini
tubdan modernizatsiya qilinayotganligidan dalolat beradi, deb
o‘ylaymiz.Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda “Mehnat ta’limi” fani nomini
“Texnologiya” fani nomi bilan o‘zgartirilishining asosiy omillari sifatida
quyidagilarni keltirmoqchimiz:
3. Ta’lim sohasi rivojlangan xorijiy mamlakatlarning ta’lim sohasida
me’yorlarni belgilash tajribasidan milliy xususiyatlarni va mamlakatda amalga
oshirilayotgan islohotlarni hisobga olgan holda takomillashtirilib
borilayotganligi.
4. Ta’lim jarayoniga milliy, umuminsoniy va ma’naviy qadriyatlar
asosida o‘quvchilarni tarbiyalashning samarali shakl, usul va vositalarini keng
joriy etilishi.
5. O‘quv-tarbiya jarayoni samaradoriligini va natijaviyligini
ta’minlashda pedagogik va zamonaviy axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarini tadbiq etish masalasiga katta e’tibor berilayotganligi.
6. Kadrlarni maqsadli va sifatli tayyorlash uchun ta’lim, fan va ishlab
chiqarishning samarali integratsiyasi uzviyligini ta’minlashga katta e’tibor
qaratilayotganligi.
7. Erkin bozor munosabatlariga va xususiy mulk ustuvorligiga asoslangan
iqtisodiyotni rivojlanishi hamda tadbirkorlik faoliyatini keng joriy qilishda
o‘quvchi shaxsi, uning intilishlari, qobiliyati va qiziqishlari ustuvorligi.
8. Sifatli ta’lim xizmatlari imkoniyatlarini oshirib borilayotganligi.
9. Mehnat bozorining zamonaviy ehtiyojlariga mos yuqori malakali
kadrlar tayyorlash siyosatining ustivorligi.
10. Ta’lim va o‘qitish sifatini baholashning xalqaro standartlarini
joriy etilayotganligi.
Ma’lumki, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti SH.Mirziyoev
tashabbuslari bilan 2017 yilning 7 fevral kuni “O‘zbekiston Respublikasini
yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida”gi 2 PF-4947-
sonli Farmoni qabul qilindi. Ushbu farmon asosida 2017-2021 yillarda
O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi
bo‘yicha Harakatlar strategiyasi belgilab berildi.
Harakatlar strategiyasining to‘rtinchi ustuvor yo‘nalishida ijtimoiy
sohani rivojlantirishga yo‘naltirilgan bo‘lib, unda “...ta’lim, madaniyat, ilm-fan,
adabiyot, san’at va sport sohalarini rivojlantirish, yoshlarga oid davlat
siyosatini takomillashtirish” masalalariga katta e’tibor qaratilgan.
SHuningdek, harakatlar strategiyasida yurtimizda yillarga beriladigan
nomlardan kelib chiqib, har bir yil bo‘yicha davlat dasturlari qabul qilinishini
nazarda tutgan holda amalga oshirilishi belgilangan bo‘lib, jumladan, 2017 yil
O‘zbekiston Respublikasida “Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yili”
deb e’lon qilindi.
Dasturning 4.4-bo‘limi “Ta’lim va fan sohasini rivojlantirish” deb
nomlangan bo‘lib, unda uzluksiz ta’lim tizimini yanada takomillashtirish,
sifatli ta’lim xizmatlari imkoniyatlarini oshirish, mehnat bozorining
zamonaviy ehtiyojlariga mos yuqori malakali kadrlar tayyorlash siyosatini
davom ettirish;ta’lim va o‘qitish sifatini baholashning xalqaro standartlarini
joriy etish kabi masalalar belgilangan.
Ma’lumki, Harakatlar strategiyasi asosida O‘zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasining 2017 yil 15 martdagi “Umumiy o‘rta ta’lim
to‘g‘risidagi Nizomni tasdiqlash haqida”gi3 140-sonli, 2017 yil 6 aprelda
“Umumiy o‘rta va o‘rta maxsus, kasb-hunr ta’limining davlat ta’lim
standartlarini tasdiqlash to‘g‘risida”gi 187-sonli Qarorlari qabul qilinganligi
ta’lim tizimini yanada takomillashtirish hamda uzviyligini ta’minlashda katta
ahamiyat kasb etmoqda.
| 