tadqiqot vazifalari quyidagilardan iborat:
1. Texnologiya
fani vazifalarini asoslash, ularning tarbiyaviy va
ta’limiy ahamiyatini ochib berish.
Texnologiya fani vazifalarini belgilashda O‘zbekiston Respublikasining
“Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” Vazirlar
Mahkamasi tomonidan chiqarilgan karorlar asosiy manba bo‘lib xizmat qiladi.
Texnologiya fani o‘quvchilar shaxsini har tomonlama kamol topishiga,
mehnatning turmush bilan aloqasini mustahkamlashga o‘quvchilarda ongli
dunyo qarashni shakllanishiga va asosiy ravishda
kasb tanlashga tayyorlashda
yordam beradi.
Texnologiya fanini o‘qitish metodikasi ustaxonada o‘tkaziladigan
mashg‘ulotlar bilan boshqa o‘quv fanlarini (ijtimoiy-siyosiy, tabiiy matematik)
o‘qitishning o‘zaro didaktik bog‘liqligini ochib beradi, shuningdek, quyi, o‘rta
va yuqori sinflardagi Texnologiya fanining izchilligini ta’minlash yo‘llarini
ko‘rsatadi.
Texnologiya fani jarayonida o‘quvchilarda mehnatga muhabbat, jismoniy
mehnat kishilariga hurmat va shaxsning boshqa ahloqiy sifatlari shakllanishiga
imkon beradi.
Bu sifatlar og‘zaki tushuntirish bilan emas, balki o‘quvchilarni unumli
mehnatga katnashtirish yo‘li bilan shakllantiriladi.
2. O‘quv materialini mazmunini asoslash.
Pedagogikadan ma’lumki, o‘quv fanining mazmunini ishlab chiqish
uchun,
birinchidan, tegishli fan yoki texnikaning tarmog‘idagi mavjud
ma’lumotlardan o‘quv materialini tanlab olish, ikkinchidan, bu materialni
o‘quvchilarni yosh xususiyatlarini, ularni boshqa fanlarga
oid bilimlarini va
boshqa ba’zi faktorlarni hisobga olgan holda ma’lum tartibda sistemaga solish
zarur.
Insoniyat tomonidan tuplangan bilimlar hajmi juda katta. Ulardan
umumiy ta’lim talablariga eng yuqori darajada javob beradigan va
o‘quvchilarda o‘rganiladigan ishlab chiqarish jarayonlarining nazariy asoslari
va amalda qo‘llanilishi haqida to‘g‘ri tasavvur hosil qiladiganlarini ajratib
olishga to‘g‘ri keladi.
Buning uchun o‘quv materiali eng katta tarbiyaviy va ta’limiy
ahamiyatga
molikligini xal qilish uchun uni tanlash mezoni bo‘lishi kerak. Bunday mezon
(kritiylar)ni ishlab chiqish ham metodikaning vazifasiga kiradi.
O‘quv materialining mazmuni fan va ishlab chiqarish taraqqiyotiga qarab
o‘zgarib boradi, shunga ko‘ra o‘quv dasturini ham o‘zgartirib turish lozim.
O‘quv materialini tartibga solish ham muhim muammodir. Fan va o‘quv
jarayonida “sodda” va “murakkab” tushunchalari bir xil emas. Masalan, fan
tarmog‘i mashinasozlikda detal – sodda o‘rganish ob’ekti, mashina esa
detalga nisbatan murakkab hisoblanadi. Ammo o‘qitish o‘quvchilarni mashina
(masalan, metall qirquvchi stanok) bilan anishtirish detallarni o‘rganishdan
boshlansa, o‘quvchilar o‘quv materialini katta qiyinchilik bilan idrok etadilar,
unga qiziqmasligini ko‘rsatadi. Agar mashinani nimaga mo‘ljallanganligini va
umumiy tuzilishini tushintirishdan boshlansa, o‘quvchilar uni konstruksiyasi
bilan chuqurroq tanishish va uning ayrim detallarini o‘rganish istagi tug‘iladi.
Natijada o‘quvchilar o‘quv
jarayonida faol ishtirok etadi, ularning yangi
bilimlarini ongli o‘zgartirishga erishiladi.
O‘qitish metodikasi tartibga solishda eng samarador yo‘lni va vositalarni
topadi, bu esa maktab fanini asoslash va o‘quv dasturini tuzish uchun ham zarur
hisoblanadi.
3. Ta’lim jarayonini tashkil etish.
O‘quv jarayoni o‘zaro chambarchas bog‘langan o‘qitish (o‘qituvchi
faoliyati) va ta’lim olish (o‘quvchilar faoliyati)dan iboratdir.
O‘quv jarayonini tashkil etishning prinsiplari va usullarini ishlab
chiqishda texnologiya fanini o‘qitish metodikasi boshqa o‘quv
fanlarining
o‘qitish tajribasidan va didaktik tadqiqotlarining ma’lumotlaridan foydalaniladi.
SHu bilan birga ko‘p masalalarni texnologiya fanini o‘qitish metodikasi
mustaqil xal qiladi.
Masalan, mehnat xavfsizligi qoidalariga rioya qilish, ish o‘rnini tashkil
qilish, mehnat usullarini to‘g‘ri bajarish va hakazo.
Maktab tizimida o‘quvchilar ishini tashkil qilishning uchta asosiy
frontal, brigada va individual shakllari mavjud.
O‘quvchilarga beriladigan mehnat topshirig‘i ijtimoiy foydali qiymatga
ega bulishi lozim, aks holda tayyorlanayotgan buyumga nisbatan o‘quvchilarda
qiziqish uyg‘onmaydi.
4. Sinfdan va maktabdan tashqari ishlar mazmuni va
metodikasini
asoslash. Bugungi kunda texnologiya yo‘nalishi bo‘yicha maktabdan va sinfdan
tashqari ishlar keng tarqalgan. Deyarli har bir maktabda metal va metalmas
materiallarga ishlov berish hamda yosh texniklar to‘garaklari mavjud. Bunday
to‘garaklar yosh texniklar markazlari,
klublari, mahalla qo‘mitalar qoshida ham
tashkil etilgan. Ularni ishini tashkil etish, turli shakllarini ishlab chiqish ham
texnologiya fanini o‘qitish metodikasining vazifasiga kiradi.
Nazorat savollari:
1. Umumiy o‘rta ta’lim maktablarida texnologiya fanining tutgan o‘rni
haqida nimalar deya olasiz?
2. Sizningcha, fanning maqsadi va vazifalarini amalga oshirishda qanday
muammolar mavjud?
3. Texnologiya fanini o‘qitish metodikasi pedagogika fanining
tarmoqlaridan biri sifatida namoyon bo‘lishini tushuntirib bering.
