|
1. Organik moddalar ishtirokida boradigan reaksiyalar. Birikish, Almashinish, Ajralish reaksiyalari. Oksidlanish va qaytarilish reaksiyalari
|
| Sana | 10.02.2022 | | Hajmi | 54.5 Kb. | | #17350 |
Bog'liq 1. Organik moddalar ishtirokida boradigan reaksiyalar. Birikish, Horij musiqa adabiyoti, 7 (1), NARXLAR, Qattiq jism dinamikasi 10, Самостоятельная работа албом, Mavzu Oddiy differensial tenglamalar uchun Koshi masalаsini yec, 09 Бланк курсового Производство св конст , UMARXON KURS ISHI, Тупроқни ким таҳлил. Ас ўзг-hozir.org, avtomobillarga-texnik-va-servis-xizmat-ko-rsatish-usullari, 1481616381 65136|
Aim.uz
Organik birikmalarning reaksiyalari.
Reja:
1. Organik moddalar ishtirokida boradigan reaksiyalar.
2. Birikish , Almashinish, Ajralish reaksiyalari.
3. Oksidlanish va qaytarilish reaksiyalari.
Organik moddalar ishtirokida boradigan reaksiyalar quyidagi turlarga bo`linadi.
Birikish reaksiyalari:Bu reaksiyalarda tarkibida qo`shbog` yoki uch bog`I bo`lgan moddalar ishtirok etadi.
CH2 = CH2 + H –H →CH3 –CH3
CH2 = CH2 + Cl-Cl →CH2Cl – CH2Cl
CH≡CH + H- OH →CH3 – COH
CH2+ H- H →CH3 -CH2-CH3
۸
CH2 CH2
Birikish reaksiyalari bir xil molekulalar ishtirokida ham beradi , bunda yuqori molekulalar birikmalar hosil bo`ladi.
CH2 = CH2 + CH2 =CH2 + CH2 = CH2 → - CH2 - CH2 – CH2 – CH2 - CH2 -
Almashinish reaksiyalari:Bu reaksiyalar uglevodorodlar va ularning turli hosilalari va funksional gruppalar saqlagan moddalar ishtirokida sodir bo`ladi.
H3C – H + Cl – Cl →H3C – Cl + HCl
C6H6 + Br – Br →C6H5Br + HBr
2CH3COOH + 2 Na →2CH3COONa +H2
Ajralish reaksiyalari.Bu reaksiyalar uglevodorod va ularning turli hosilalari va funksional gruppalar saqlagan moddalar ishtirokida sodir bo`ladi:
Cl – CH2 – CH 2– Cl + Zn →ZnCl2 + CH2 = CH2 ( degalodenlanish)
H – CH2 – CH2 - OH →H 2O + CH 2=CH2 (degidratlanish)
H – CH2 – CH2 – H →H2 + CH 2=CH2 ( degidrogenlanish)
H – CH2 – CH2 – Cl →HCl + CH2 =CH2 ( degidrogalogenlanish)
Reaksiyalar ular natijasida hosil bo`ladigan moddalar turiga ko`ra ham xillarga bo`linadi Reaksiyalar moddalardagi kimyoviy bog`lanishning uzilish mexanizmiga ko`ra ham turlarga bo`linadi. Agar organik modda molekulasi tarkibidagi C-C , C+ C , C-H , C –X (X =F,Cl,Br, J ) bog`larini hosil qiluvchi elektron juftlari ajralish natijasida hosil bo`ladigan atomlar yoki qisimlar o`rtasida barobar taqsimlansa , gomolitik parchalanish deyiladi va radikallar hosil bo`ladi . Bunday reasiyalar radikal mexanizimli reaksiyalar deyiladi. Ko`pchilik ajralish , polimerlanish , birikish reaksiyalari radikal mexanizimli bo`ladi.
CH3אּ H + Cl אּCl →H3CCl + HCl
n CH2 – CH2 –→ CH2 – CH2 + CH2 – CH2 → - CH2 – CH2 – CH2 – CH2 –
Tarkibida juftlashmagan elektronni bo`lib , juda yuqori reaksion qobiliyatga ega bo`lgan , qisqa vaqt ichida mavjud bo`luvchi zarracha radikal deyiladi. Odatda radikallar H , Cl , CH3 , C2H5 yoki R holida belgilanadi.
Organik moddalar ishtirok etadigan reaks iyalar qatoriga oksidlanish va qaytarilish reaksiyalari ham kiradi. Umuman organic moddalar tarkibidagi uglerod atomlarining oksidlanish darajalari C-4 dan C+4 gacha bo`lib bu uglerod atomlari oksidlovchilar ( asosan kislorod atomlari) ta`sirida oksidlanib , CO va CO2 hosil qilsalar , vodorod atomlari suv hosil qiladi. Bu moddalarning bevosita kislorod ta`sirida bo`ladigan oksidlanish reaksiyasida katta issiqlik va yorug`lik energiyalarining chiqishi “ yonish reaksiyalari “ deyiladi.
CH3 +5O2 →3CO2 + 4 H2O
C2O5OH + 3O2 →2 CO2 + 3 H2O
Shu bilan birgalikda “ sekinlik” va ohistalik bilan boradigan oksidlanish reaksiyalari ham boradigan oksidlanish reaksiyalari ham borki , ular natijasida organik moddalarning bit turdan boshqasiga o`tish kuzatiladi.
C2H5 OH + [ O] →CH3 -CHO + H2O
Etil spirit Sirka aldegidi
+3 +3
CH3 - CHO + [ O] →CH3 COOH
Sirka aldegidi sirka kislotasi
Qaytarilish reaksiyalarida molekula tarkibidagi uglerod tarkibidagi uglerod atomlarining oksidlanish darajasi kamayadi. Bu asosan vodorod atomlari birikish natijasida sodir bo`ladi. Bunday reaksiyalar tufayli aldegidlar , spirtlar to`yinmagan uglevodor odlar to`yingan uglevodorodlarga aylanadi.
C-2 H2+ = C-2 H2 + HO2 →C+3H+3 – C+3H+3
etilen etan
Tayanchso`z iboralar: kimyoviy reaksiya , orin olish , birikish , oksidlanish , qaytarilish
Topshiriqlar
Organik moddalarning kimyoviy tuzilishini o’rganing.
Izomeriya tushunchasini ta’riflang
A. M. Butlerovning kimyoviy tuzilish nazariyasi o’qing
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Z.Saidnosirova “Anorganik kimyo”
2. Raximov X.O. “Anorganik kimyo”
3. T.M. Mirkomilov “Umumiy kimyo”
4. G.P. Xomchеnko “Kimyodan masalalar”
5. O.S. Sodiqov. “Organik kimyo”
Aim.uz
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
1. Organik moddalar ishtirokida boradigan reaksiyalar. Birikish, Almashinish, Ajralish reaksiyalari. Oksidlanish va qaytarilish reaksiyalari
|
