1. Tizim to`g`risida tushuncha va ularning klassifikatsiyasi

Download 22,63 Kb.
Sana	06.09.2024
Hajmi	22,63 Kb.
	#270430

Bog'liq
1-mavzu amaliy mashg\'ulot — копия

Reja:
1.Tizim to`g`risida tushuncha va ularning klassifikatsiyasi
2.O`zbekiston Respublikasi Iqtisodiyoti bir butun ijtimoiy-iktisodiy tizim sifatida.
3.Menejmentda tizimli yondashuv. Javoblar

Tizim to’g’risida tushuncha va ularning klassifikatsiyasi
O’zbekiston Respublikasi Iqtisodiyoti bir butun ijtimoiy-iqtisodiy tizim sifatida.
Menejmentda tizimli yondashuv.
Moddiy dunyo juda ko’p tizimdan tashkil topgan. Tizim - «sistema» so’zi grekcha bo’lib qonuniy jixatdan bir-biriga bog’langan ko’plab unsurlarning ma’lum bir yaxlitligini ifodalaydi. Unsurlar - murakkab yaxlit narsaning tarkibiy qismidir. Tizim nuqtai nazaridan karalganda ishlab chiqarish axborot aloqalari bilan birlashsa kibernetika tizimini tashkil etadi. Tizim unga kiruvchi va narsalarda ifodalanuvchi moddalar sifati va xolati bilan xaraqterlanadi, boshqa tizimlar bilan o’zaro ta’sir natijasida mavjud bo’ladi, ya’ni doimo xarakatchan, o’zgaruvchan xususiyatga egadir .
Moddiy dunyo juda ko’p tizimdan tashkil topgan. Tizim - «sistema» so’zi grekcha bo’lib qonuniy jixatdan bir-biriga bog’langan ko’plab unsurlarning ma’lum bir yaxlitligini ifodalaydi. Unsurlar - murakkab yaxlit narsaning tarkibiy qismidir. Tizim nuqtai nazaridan karalganda ishlab chiqarish axborot aloqalari bilan birlashsa kibernetika tizimini tashkil etadi. Tizim unga kiruvchi va narsalarda ifodalanuvchi moddalar sifati va xolati bilan xaraqterlanadi, boshqa tizimlar bilan o’zaro ta’sir natijasida mavjud bo’ladi, ya’ni doimo xarakatchan, o’zgaruvchan xususiyatga egadir .
Tizimning xar bir turi o’zining aniq vazifalariga ega:
Tizimning xar bir turi o’zining aniq vazifalariga ega:
texnikaviy tizim, uskunalar majmuining o’zaro bog’liq yigindisidan, shu jumladan orgtexnika, EXMdan iborat (bu korxonaning ishlab chiqarish kuvvatlaridir);
texnologik tizim qonun-koida, meyor, standartlar yigindisi, marketing xizmatidan iborat;
tashkiliy tizim ishlab chiqarish jarayonni amalga oshirish, mexnat resurslaridan maqbul ravishda foydalanish, boshqaruv tashkiliy tizimlarini yaratish uchun imkon beradi; Texnikaviy, texnologik va tashkiliy tizimlar birgalikda iqtisodiyotni boshqarishning tashkiliy-texnikaviy jixatlarini ta’minlaydi.
Xalq xo’jaligining iqtisodiy tizimi xam ishlab chiqarish, xam ayirboshlashda yo’z beruvchi barcha xo’jalik, moliyaviy, tashkiliy jarayonlar birligini ifodalaydi. Iqtisodiy tizim boshqaruv tizimini qayta qurishda o’zluqsiz va maksadli jarayonni aks ettirib, barcha boshqa tizimlar faoliyati samaradorligiga katta ta’sir ko’rsatadi. Shu bilan birga, boshqa tizimlar xam iqtisodiy tizimga o’z ta’sirini utkazishi mumkin. (masalan, ijtimoiy tizim).
Xalq xo’jaligining iqtisodiy tizimi xam ishlab chiqarish, xam ayirboshlashda yo’z beruvchi barcha xo’jalik, moliyaviy, tashkiliy jarayonlar birligini ifodalaydi. Iqtisodiy tizim boshqaruv tizimini qayta qurishda o’zluqsiz va maksadli jarayonni aks ettirib, barcha boshqa tizimlar faoliyati samaradorligiga katta ta’sir ko’rsatadi. Shu bilan birga, boshqa tizimlar xam iqtisodiy tizimga o’z ta’sirini utkazishi mumkin. (masalan, ijtimoiy tizim).
ijtimoiy tizim iqtisodiy tizim bilan birga iqtisodiyot maksadlarini belgilaydi, boshqaruvning tamoyil va uslublarini shakllantiradi, ya’ni iqtisodiyotni boshqarishning ijtimoiy-iqtisodiy jixatlarini ifodalaydi. Xozirgi davrda iqtisodiyotda ijtimoiy o’zgarishlar amalga oshishi, boshqaruvda demoqratiyaning asoslari kengayishi, xamkorlikning yangi shakllari yaratilishi, bozor munosabatlariga utilishi, butun xalq xo’jaligi tarkibi qayta kurilishi bilan bog’liq ravishda ijtimoiy tizim ahamiyatiiyati ortib bormoqda.
O’zbekiston Respublikasi xalq xo’jaligini boshqarish tizimi iqtisodiy, siyosiy, g’oyaviy, axloqiy, ruxiy va boshqa munosabatlar yigindisidan iboratdir. Ularorasida eng muximi iqtisodiy munosabatlardir. Tarkibiy jixatdan respublika xalq xo’jaligi turli xil ishlab chiqarish unsurlaridan (ish joyi, sex, korxona, konsern, tarmoq va x.k.) iborat. Iqtisodiyotning asosiy bo’g’ini - korxonadir. Korxona (firma) o’z ish natijalari bo’yicha tulik javobgardir. Korxona daromadlari butun mexnat jamoasi mexnati natijasi bilan uzviy bog’liqdir
O’zbekiston Respublikasi xalq xo’jaligini boshqarish tizimi iqtisodiy, siyosiy, g’oyaviy, axloqiy, ruxiy va boshqa munosabatlar yigindisidan iboratdir. Ularorasida eng muximi iqtisodiy munosabatlardir. Tarkibiy jixatdan respublika xalq xo’jaligi turli xil ishlab chiqarish unsurlaridan (ish joyi, sex, korxona, konsern, tarmoq va x.k.) iborat. Iqtisodiyotning asosiy bo’g’ini - korxonadir. Korxona (firma) o’z ish natijalari bo’yicha tulik javobgardir. Korxona daromadlari butun mexnat jamoasi mexnati natijasi bilan uzviy bog’liqdir
Iqtisodiyotni boshqarish tizimi ikki kichik tizimdan axborot oqimlari bilan bir tizimga boglangan ishlab chiqarish jamoasi va boshqaruvchilar jamoasidan iborat boshqaruv obyekti va subyektidan tashkil topgan. To’g’ri aloqa yo’llari bo’yicha yuqoridan pastga boshqaruv buyruqlari, aks ta’sir yo’llari bo’yicha pastdan yuqoriga qarorlar barilishi xaqida axborot yuboriladi.
Iqtisodiyotni boshqarish tizimi ikki kichik tizimdan axborot oqimlari bilan bir tizimga boglangan ishlab chiqarish jamoasi va boshqaruvchilar jamoasidan iborat boshqaruv obyekti va subyektidan tashkil topgan. To’g’ri aloqa yo’llari bo’yicha yuqoridan pastga boshqaruv buyruqlari, aks ta’sir yo’llari bo’yicha pastdan yuqoriga qarorlar barilishi xaqida axborot yuboriladi.
axborot oqimlari bilan bir tizimga boglangan ishlab chiqarish jamoasi

boshqaruvchilar jamoasidan

boshqaruv buyruqlariboshqaruv buyruqlari

qarorlar baarilishi xaqida axborot

Menejmentda tizimli yondashuv avvalo boshqaruv obekti murakkab ijtimoiyiqtisodiy, o’zgaruvchan tizim, ichki tartib va o’zaro aloqaga bir butun yaxlitlikni tashkil etuvchi unsurlar yigindisi sifatida urganilishini ifodalaydi. Tizim yondashuvi boshqariladigan obyektning barcha tarkibiy qismlari uzviy amal qilishini ta’minlaydi, bir tomonlama yondashuvni inkor etadi, tizimning turli unsurlari urtasida nomutanosiblik va qarama-karkiliklarni bartaraf etishga yordam beradi va shu sababli fakat boshqaruv obyektiga nisbatan emas, balki boshqaruvning o’ziga nisbatan xam amalga oshirilishi kerak.
Menejmentda tizimli yondashuv avvalo boshqaruv obekti murakkab ijtimoiyiqtisodiy, o’zgaruvchan tizim, ichki tartib va o’zaro aloqaga bir butun yaxlitlikni tashkil etuvchi unsurlar yigindisi sifatida urganilishini ifodalaydi. Tizim yondashuvi boshqariladigan obyektning barcha tarkibiy qismlari uzviy amal qilishini ta’minlaydi, bir tomonlama yondashuvni inkor etadi, tizimning turli unsurlari urtasida nomutanosiblik va qarama-karkiliklarni bartaraf etishga yordam beradi va shu sababli fakat boshqaruv obyektiga nisbatan emas, balki boshqaruvning o’ziga nisbatan xam amalga oshirilishi kerak.
Murakkab ijtimoiy-iqtisodiy tizimni urganish jarayonida menejmentda tizimli yondashuv moxiyati asosan quyidagilardan iborat:
boshqaruv maksadlarini yaratish;
qo’yilgan maksadlarni amalga oshirishdan eng kam xarajat qilib, eng katta samaraga ega bo’lish;
maksad, usul va va ularga erishish vositalariga miqdoran baxo berish va faoliyatning rejalashtirilgan natijalariga ega bo’lishning barcha imkoniyatlarini baxolash.
Menejmentda vaziyatli yondashuv
Boshqaruv vazifalarini bajarishda korxona va tarmoqlar urtasida vaziyat o’zgarishlari deb ataladigan farklarga e’tibor berish lozim. Ular ikki xil bo’ladi. Ichki o’zgarishlar aniq korxona, tarmoqni tavsiflaydi. Ichki muxitga korxona maksadlari, resurslari, kattaligi, vertikal va gorizontal mexnat taqsimoti va h.k. kiradi.
Vaziyat yondashuvi bilan uzviy bog’liq tizimli yondashuvda turli xususiy yondashuvlar, boshqaruv vazifalari uzviy bog’liq bo’lib, korxona qator o’zaro bog’liq kichik tizimdan iborat tizim sifatida o’rganiladi; tizim nazariyasi raxbarlarga tizimning aloxida qismlari urtasidagi tizim va uni urab turgan muxit urtasidagi bog’liqlikni tushunishga imkon beradi. Vaziyat yondashuvi tizim nazaryasini amalda qo’llashni korxonaga ta’sir etuvchi asosiy ichki va tashqi o’zgarishlarni aniqlash yo’li bilan kengaytiriladi, qo’yilgan maksadga erishish uchun boshqaruvning aniq usullarini aniq vaziyat bilan boglab amalga oshirish imkonini beradi
Vaziyat yondashuvi bilan uzviy bog’liq tizimli yondashuvda turli xususiy yondashuvlar, boshqaruv vazifalari uzviy bog’liq bo’lib, korxona qator o’zaro bog’liq kichik tizimdan iborat tizim sifatida o’rganiladi; tizim nazariyasi raxbarlarga tizimning aloxida qismlari urtasidagi tizim va uni urab turgan muxit urtasidagi bog’liqlikni tushunishga imkon beradi. Vaziyat yondashuvi tizim nazaryasini amalda qo’llashni korxonaga ta’sir etuvchi asosiy ichki va tashqi o’zgarishlarni aniqlash yo’li bilan kengaytiriladi, qo’yilgan maksadga erishish uchun boshqaruvning aniq usullarini aniq vaziyat bilan boglab amalga oshirish imkonini beradi
Xulosa
Iqtisodiy ishlab chiqarish munosabatlari - bu barcha ustkurma munosabatlar asosida turuvchi va o’z salmogi jixatidan munosabatlar tizimida yetakchi bo’lgan, asosiy munosabatlardir. Shu sababli, respublika iqtisodiyotini qayta qurishning moxiyati ma’muriy munosabatlar ustunligidan iqtisodiy munosabatlarga boshqaruvning barcha darajalarida manfaatlarni boshqarish va kishilar manfaatlari vositasida boshqarishga utishdan iborat. Lekin mexnat jamoalari fakat iqtisodiy emas, balki ijtimoiy-siyosiy, mafkuraviy, xuquqiy vazifalarni xam bajaradilar.Demak, xalq xo’jaligi boshqaruv obyekti sifatida murakkab, o’zgaruvchan ijtimoiy-iqtisodiy tizimdan iborat ekan.
Foydalanilgan adabiyotlar:
Arxiv.uz: “Menejmentga sistemali vaziyatli yondashuv
WWW.HUVOCW.ORG “Tizimli-Vaziyatli yondashuv
davlat fuqarolik xizmati transformatsiyasining g‘oyaviy platformasini, uni rivojlantirish dasturlari va loyihalarini ishlab chiqish, shuningdek, davlat fuqarolik xizmati sohasida yagona siyosatning amalga oshirilishini ta’minlash;

davlat organlari va tashkilotlarining davlat kadrlar siyosati sohasidagi faoliyatini muvofiqlashtirish;
davlat fuqarolik xizmatini rivojlantirish jarayonlari va istiqbollarini monitoring va tahlil qilish hamda ushbu sohadagi muammolar va tahdidlarni bartaraf etish bo‘yicha takliflar ishlab chiqish;

ochiqlik, professionallik va hisobdorlik tamoyillariga asoslangan xodimlarni boshqarish va inson resurslarini rivojlantirishning innovatsion usullarini joriy etish;
Milliy kadrlar zaxirasini boshqarish, Davlat fuqarolik xizmati lavozimlarining davlat reyestrini yuritish, shuningdek, davlat fuqarolik xizmatchilari vakant lavozimlarining yagona ochiq portalini tashkil etish va yuritish;
davlat fuqarolik xizmatchilari faoliyati samaradorligini baholashning o‘lchanadigan indikatorlari (eng muhim ko‘rsatkichlari) tizimini joriy etish va ularning natijalarini tahlil qilish, jamoatchilik fikrini o‘rganish hamda davlat organlari va tashkilotlari rahbarlarining ochiq reytingini shakllantirish;
malakali va yuqori malakali mutaxassislarni, shu jumladan xorijda yashayotgan vatandoshlar orasidan aniqlash va jalb etish, shuningdek, davlat fuqarolik xizmatiga iqtidorli yoshlar va xotin-qizlarni keng jalb etish bo‘yicha tizimli ishlarni olib borish;
eng istiqbolli kadrlarni davlat fuqarolik xizmatiga ochiq mustaqil tanlov asosida qabul qilishni tashkillashtirish;
davlat fuqarolik xizmatchilarida yuksak kasbiy axloq-odobni, korrupsiyaga qarshi turish madaniyatini va unga toqatsiz munosabatni shakllantirish;
davlat fuqarolik xizmati sohasiga axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish va ularni izchil takomillashtirib borish, davlat fuqarolik xizmatchilari shaxsiy ma’lumotlarining xavfsizligini ta’minlagan holda ular to‘g‘risidagi ma’lumotlar bazasini shakllantirish;
davlat fuqarolik xizmatchilarining ish beruvchilar bilan o‘zaro munosabatlarida ularning huquq va qonuniy manfaatlarini himoya qilish, shuningdek, ularning mehnat faoliyati va ijtimoiy himoyasi uchun munosib shart-sharoitlar yaratishga ko‘maklashish;
davlat xizmatchilari va mutaxassislarni xorijdagi nufuzli ta’lim, ilmiy va boshqa muassasalarda ta’lim olishini tashkil etishga ko‘maklashish.

2021 yilning 1 yanvaridan davlat organlari va tashkilotlarida davlat xizmatiga qabul qilish ochiq mustaqil tanlov asosida amalga oshirilishi belgilangan ushbu Farmon O‘zbekiston Respublikasining davlat davlat xizmatini ko‘rsatuvchi barcha davlat organlari va tashkilotlariga tegishlidir.
Bu holatda Davlat xizmatini rivojlantirish agentligining regulyator sifatida roli juda muhim bo‘ladi. Farmonga ko‘ra, Davlat tashkilotlarining kadrlar bo‘limi rahbarlari Davlat xizmatini rivojlantirish agentligi va tegishli ravishda uning filiallari bilan kelishilgan holda lavozimga tayinlanadi va lavozimdan ozod qilinadi. Bundan tashqari, Davlat xizmatini rivojlantirish agentligi davlat xizmatini tartibga solish bo‘yicha barcha normativ-huquqiy hujjatlarni, shu jumladan haq to‘lash va moddiy rag‘batlantirish masalalari bo‘yicha ekspertizadan o‘tkazadi.
Yangi Agentlik oldida qo‘yilgan yana bir muhim vazifa davlat xizmatchilarining xalqaro amaliyotlarini tashkil etish edi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 3-oktyabrdagi qaroriga muvofiq, Argos tashqi ishlar vazirligi, investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi, moliya vazirligi va O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi davlat boshqaruvi Akademiyasi bilan birgalikda davlat organlari va tashkilotlarining o‘rta va quyi bo‘g‘inlarining eng istiqbolli 1000 nafardan kam bo‘lmagan ish stajiga bosqichma-bosqich ta’lim berish bo‘yicha besh yillik dastur ishlab chiqishni amalga oshiradi. Qarorga muvofiq, chet el stajiga yo‘naltiriladigan shaxslarga O‘zbekiston Respublikasi elchisining yashash joyidagi ish haqi miqdorining 60 foizi miqdorida ish haqi to‘lanishi lozim.Ayni paytda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining "Davlat xizmatchilari va mutaxassislarni xorijda tayyorlash hamda ularning salohiyatini yanada oshirish tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida"gi Farmonida jahonning 56 davlati, jumladan, Qozog‘iston va Rossiya Federatsiyasi kabi qo‘shni davlatlar, shuningdek, Yevropa, Osiyo va Amerikaning eng rivojlangan davlatlari xorijiy stajirovka joylari sifatida taklif etilgan.Shubhasiz, O‘zbekiston Respublikasi davlat xizmati tizimi rivojlanish jarayonida. Ushbu jarayonni yakunlash uchun yagona tizim tuzish qonunlarini qabul qilish talab etiladi, biroq ularning mavjud emasligiga qaramasdan, mamlakat rahbariyati davlat xizmatining sifat darajasini oshirish uchun
sa’y-harakatlarni amalga oshirmoqda.O‘zbekistonda so‘nggi yillarda davlat boshqaruvi samaradorligini oshirish borasida qator islohotlar amalga oshirildi. Ma’muriy islohotlar konsepsiyasi ijrosi doirasida 12 ta yangi davlat organlari tashkil etildi, 20 ta vazirlik va idoralarning faoliyati tubdan o‘zgartirildi. Keyingi uch yilda ijtimoiy-iqtisodiy sohaning o‘rta va uzoq muddatli istiqbolga mo‘ljallangan ustuvor yo‘nalishlarini jadal rivojlantirish bo‘yicha 30 dan ortiq konsepsiya va strategiyalar qabul qilindi. Kelgusi besh yilga yuqori iqtisodiy o‘sishni ta’minlash, sanoat tarmoqlari va ijtimoiy sohani rivojlantirish bo‘yicha muhim vazifalar qo‘yildi, yalpi ichki mahsulotni qariyb ikki barobarga oshirish – 58 milliard dollardan 100 milliard dollargacha va aholining hayot darajasini oshirish, bu borada amalga oshirilayotgan islohotlarni samarali davlat boshqaruvisiz amalga oshirish mumkin emas.

Download 22,63 Kb.