12-Ma’ruza
Mavzu: Ajratgichlar.Neft, gaz, suv separatsiyasi
1. Neftni tayyorlash asbob-uskunalari
Neftni yig‘ish va tayyorlash tizimi ulushiga konni
jihozlash harajatlarining
50% ga yaqinrog‘i to‘g‘ri keladi. Bu tizimlar ulkan va metall talabchandir.
Neft va gazni konlarda tayyorlash uchun har xil turdagi asbob – uskunalar
ishlatiladi. Bu asbob – uskunalar neftdan erigan gazni to‘liq ajratib olish,
neftni
qatlam suvlaridan to‘liq tozalash, neft tarkibidagi tuzlarni yuvish va qum
zarrachalarini ajratib olish uchun xizmat qiladi.
Bu asbob –
uskunalarga ajratgich, tindirgich, qizdirgich, sovutgich,
aralashtirgich, elektrodegidrator, saqlagich va boshqalar kiradi.
Neftgaz qazib oluvchi korxonalarda ko‘pincha
gorizontal tindirgichlar
qo‘llaniladi. Aralashmani tindirish natijasida ikki qavat tindirilgan fazalar hosil
bo‘ladi. Hali tindirilib ulgurilmagan aralashma ularning orasida joylashadi.
Tindirgichlarning asosiy vazifasi neft emulsiyalarini qizdirgichdan chiqqan
oqimini qabul qilib, undan suvni ajralib chiqishini ta’minlashdir.
Neftdan suvning ajralib chiqishi har ikkala suyuqliklar
zichliklari orasidagi
tafovut hisobiga bo‘ladi. Tindirgichning ostki qismida suv yig‘iladi va suv yuzasiga
neft ajralib chiqadi. Tindirgichning ostiga qum zarrachalari ham o‘tirib qoladi.
Tindirgichdan suv chiqarib yuborilayotganda qum zarrachalari ham suv bilan birga
chiqib ketadi va maxsus tozalagishda suvdan ajratib olinadi.
Hozirgi vaqtda neft va gaz qazib oluvchi korxonalarda tindirgichlarning har
xil geometrik shaklini uchratish mumkin: gorizontal, vertikal va sferik. Bu
qurilmalarning samaradorligi quyidagilarga bog‘liq:
1) geometrik shakliga;
2) fazoviy joylashishiga (gorizontal, vertikal);
3) isitilgan mahsulotni kiritish usuliga;
4) isitilgan mahsulotni tindirgichga uzatishdan oldin tayyorlashga.
Qizdirgichlar va sovutgichlar ko‘proq gaz tayyorlashda ishlatiladi. Ular
gazdagi kondensatni ajratib olish va gazni meyoriy holatga keltirish uchun xizmat
qiladi.
Aralashtirgichda neft chuchuk suv bilan aralashtirilib, uning tarkibidagi tuzlar
yuviladi.
Elektrodegidratorlar neft bilan birga emulsiya
holida chiqqan qatlam
suvlarini ajratib olish uchun xizmat qiladi. Emulsiyani parchalash (yoki suvni ajratib
olish) maxsus elektrodlarga elektr quvvati yuborilishi natijasida suv tomchilari bir –
biri bilan birlashib ketadi va sekin – asta elektrodegidrator tagiga ajralib chiqadi.
Emulsiya holatidagi neft – suv aralashmasini parchalash uchun
deyemulsatsiya-apparatlaridan ham foydalaniladi. Bu apparatlarda maxsus
reagentlar – deemulgatorlardan foydalanilgan holda emulsiyalar parchalanadi.
Saqlagichlar tayyor neft mahsulotini vaqtinchalik yig‘ish uchun omborxona
sifatida qo‘llaniladi.
Neft
konlarida odatda 100, 200, 300, 400, 700, 1000, 2000, 3000, 5000m
3
hajmdagi saqlagichlar ishlatiladi. Temir yo‘l neft quyish estakadasiga qarashli
omborxonalarda
7500 va
10000 m
3
li saqlagichlar ham qurilishi mumkin.
