|
16-Mavzu: Atom orbitallarning gibridlanishi va molеkulyar orbitallar
|
| bet | 2/5 | | Sana | 03.12.2022 | | Hajmi | 0.66 Mb. | | #32914 |
Bog'liq kimyo mustaqil ish 2 5431698491887847425, 6-mavzu, 1. Ўқув дастур assistant.uz, O\'QUVCHILARNING ILMIY DUNYOQARASHINI SHAKLLANTIRISH, 15-маъруза. Bluetooth, 1476214751 65423, Krasvord, O’zbek xalqining suv bilan bog’liq mifologik qarashlari va e’tiqodlari, Baxmal tumani xalq ta, 28-48, 1674975488 F.Nizomadinov saqlanish qonunlari3.9-rasm. 2s va 2p orbitallari asosida sp3 gibrid orbitallarining fazoda joylashishi
Sxemadan ko‘rinib turibdiki, uglerod atomining asosiy holatida juftlashmagan ikkita elektroni bo‘ladi (2 valentli), qo‘zg‘algan holatida esa (yulduzcha bilan belgilangan)—to‘rtta elektroni bo‘ladi (4 valentli) va vodorodning 4 ta atomini biriktirib olishi mumkin:
Metan molekulasi hosil bo‘lishida uglerod atomida bitta s- va uchta p- elektronlarning orbitallari gibridlanadi hamda to‘rtta bir xil gibrid orbitallar hosil bo‘ladi(3.7- rasm). Bunday gibridlanish sp3-gibridlanish deyiladi (es-pe-uch gibridlanish, deb o‘qiladi). Gibrid orbitallarining o‘qlari orasidagi valent burchak 109°28′ ga teng. Uglerod atomining to‘rtta gibrid sp3- orbitallari bilan to‘rtta vodorod atomi sorbitallarini bir-birini qoplashi natijasida to‘rtta bir xil bog‘lanishli mustahkam metan molekulasi hosil bo‘ladi (3.8- rasm).
Metan va uglerod(IV ) xlorid, CCl4, CF4, CH4, HClO4, H2SO4, H3PO4 molekulalarida esa bog`lanish hosil qilishda markaziy atom uglerod bo’lib, u ko’zalgan holatda bir s va uchta p elektronga ega. Shuning uchun ham metanda markaziy atom sp3 (3.8-rasm) gibridlangan.
Molekula tetraedrik tuzilishga ega, valent burchaklar bo’lsa 109o28′ ni tashkil etadi.
Markaziy atomdagi bo’linmagan elektronlar juftining molekula tuzilishiga ta’siri. Metan, suv va ammiak molekulalari (3.10-rasm) valent burchaklar qiymati metanda 109o28′, ammiakda 107,5o va suvda 104,5o. Valent bolanishlar nazariyasiga ko’ra buning sababi, markaziy atomdagi bo’linmagan elektron juftlarning ta’siridir. Ammiak va suv qatorida markaziy atomdagi bo’linmagan elektronlar jufti bir juftdan to ikki juftgacha ortadi. Ana shu tufayli valent burchaklarda kiskarish kuzatiladi4. Markaziy atomning gibridlanishi va undagi bo’linmagan elektronlarning molekula tuzilishiga ta’siri -jadvalda keltirilgan.
3.10-rasm. Metan, suv va ammiak molekulasidagi kimyoviy bog`larning hosil bo`lishi.
Turli molekulalarning geometrik shakli va gibridlanish turi
|
| |
