17-mavzu. Iqtisodiyotda axborot tizimlarining o‘zaro

KEYS-1. "Foton" sanoat korxonasini avtomatlashtirish jarayonida o’zaro integratsiyada ishlaydigan tizimlardan foydalanib iqtisodiy tahlil asosida samaradorlikni aniqlash 1982 yilda tashkil etilgan "Foton" sanoat korxonasi yuqori aniqlikdagi optik asboblarni ishlab chiqarish bilan shug'ullanadi. Asosiy ishlab chiqarish quvvatlari Toshkent shahrida, mintaqaviy idoralar esa O'zbekistonning 15 viloyatida joylashgan. Mahsulot iste'molchilari (qoida tariqasida) O'zbekiston va qo'shni mamlakatlarning yirik sanoat korxonalari hisoblanadi. Ayni paytda (2020 yil) kompaniyaning turli ofislarida 100 dan ortiq shaxsiy kabinet mavjud. 10 ta ofisda kompyuterlar tarmoqqa ulangan. Dasturiy ta'minot - bu 2000-yillarning boshlarida ishlab chiqilgan buxgalteriya hisobi, omborxona va xodimlar yozuvlarining alohida to'plami. Dasturchilar shtati doimiy ravishda mavjud dasturlarni to'ldirish va ularga xizmat ko'rsatish bilan shug'ullanadigan 10 kishidan iborat. Bundan tashqari, har bir vakolatxonada ularga o'rnatilgan kompyuterlar va dasturlarning ishlashi uchun mas'ul bo'lgan tizim ma'muri mavjud. Hozirgi muammo shundaki, menejment uchun omborlarda tayyor mahsulotlar qoldig'ini boshqarish, xom ashyo va materiallarning o'z vaqtida kelishini nazorat qilish, avtonom, sifat nazorati joriy qilish, ma'lum bir partiyaning texnologik bosqichlarning qaysi qismida joylashganligini aniqlash qiyin. Ushbu jarayonlar tufayli yillik yo'qotishlar (tahlilchilarning taxminlariga ko'ra) 800 ming dollarni tashkil qiladi.Bozor tadqiqotlari natijasida quyidagi avtomatlashtirish variantlari taklif qilindi: mavjud tizimni o'z funktsiyalarini oshirib, takomillashtiring va uni yagona tarmoqqa ulang. Kompaniyaning ehtiyojlarini to'liq qondiradigan tizimni o'zimiz ishlab chiqing. "Scala" sinfidagi korxonalarni avtomatlashtirish tizimini kompleks sotib oling. "Baan" sinfidagi yoki SAP R/3 kompleks korxonalarni avtomatlashtirish tizimini sotib oling. Keyin deputatdan iborat guruh. ishlab chiqarish direktori, bosh buxgalter va avtomatlashtirish bo'limi boshlig'i ushbu korxona uchun har bir variantni baholash va istiqbollari, narxlari va funksionalligini hisobga olgan holda optimalini tanlashga taklif qilinadi.

1. 
   O’zaro integratsiya nima? Nima uchun korxonani avtomatlashtirishda tizim, dasturiy ta’minot va o’zaro integratsiya faoliyat ko`rsatadi?
   
2. 
   Iqtisodiy jihatdan o’zaro integratsiyada ishlovchi tizimlarni oqlab chiqmoqda? Kim rad etdi? Nimaga?
   
3. 
   Agar Internet-provayderlar yer usti aloqa liniyalari, hamda simsiz tarmoq orqali ma’lumotlarni uzatishda tabaqalarga ajratilgan xizmat modeliga o`tsa, yakka foydalanuvchilar, firmalar va hukumatlarga nima tasir qiladi?
   
4. 
   Tarmoq betarafligi Internet tashkil topgandan shu kungacha ushbu tarmoq uchun o`ta muhim muammo bo`lgani ta’kidlanmoqda.
   
5. 
   Siz tarmoq betarafligi qonunchiligi tarafdorimisiz? Nima uchun va nima uchun yo`q?
   

1. 
   MS Excel jadval muharrriga quyidagi jadval va ma’lumotlarni kiritamiz.
   

2. 
   So‘ngra quyidagi jadvalni ma’lumotlari bilan birgalikda kiritamiz. (ushbu rasmda jadvalning bir qismi berilgan).
   

3. 
   
   Mahsulotning umumiy narxiga =D11*E11 formulani yozamiz va kursorni yacheyka burchagiga olib borib pastga qarab tortamiz.
   
4. 
   Xaridning umumiy miqdoriga esa “Glavnaya”ning“Redaktirovanie” buyrug‘idan “Summa”ni tanlaymizva F11 dan F16 gachabelgilab “Enter” tugmasini bosamiz.
   

5. 
   Chegirma (%) ga quyidagi formulani kiritamiz:
   

6. 
   To‘lanadigan pul miqdorini manashu formula yordamida aniqlaymiz.