2-mavzu. Loyihalash bosqichlari va texnologiyalari.
REJA.
1.Texnik topshiriq.
2.Loyiha xujjatlarining xalqaro standartlari (GOST, ESKD, ISO).
3.TV loyihalashda avtomatik loyihalash tizimi SAD (ALT).
Dasturlarning
imkoniyatlari va mashinasozlikda qo‘llanishi.
1,Loyihalash bosqichlari va texnologiyalari Zavod to‘g‘risidagi talab
etiladigan ma’lumotlarda mashina – analoglarni ishlab chiqarish natijalari,
detallarni tayyorlash, uzellarni yig‘ish, joylash, jo‘natish usullari;
zavod
standartlari, texnologik uskunalar, ishlab chiqarish maydonlari, ishchilar malakasi
ko‘rsatiladi.
Texnik topshiriq buyurtmachining talablariga, ya’ni mashina loyihasini
to‘zish, uzlashtirish to‘g‘risidagi buyutmasiga muvofiq tuziladi. Texnik taklif
mashina loyihasini to‘zishga oid konstruktorlik takliflari yig‘indisidan iborat.
Taklifni to‘zishda buyumni turli texnik va konstruktiv
variantlari aniqlanadi;
variantlarni patentga layokatliligi, rakobatbardoshliligi; xavfsizlik texnikasi va
ishlab chiqarish sanitariyasi talablariga muvofiqligi tekshiriladi; maqbul variant
tanlanadi va loyihalashning
navbatdagi bosqichlarida (Texnik topshiriq Eskiz
loyihasi,Texnik loyiha,Konstruktorishchi xujjati) bajariladigan ishlar to‘qri
belgilanadi. Texnik taklifga mashinaning umumiy ko‘rinish chizmasi, texnik
takliflar vedomosti, xisob tushuntiruv yozuvi kiradi. Bular tasdiqlanganidan keyin
mashinaning eskiz (texnik) loyihasini ishlab chiqish uchun asos bo‘ladi.
3.
Eskiz loyihasini to‘zishda quyidagi ishlar bajariladi;
turli variantlarni
konstruktiv sxemalari tuziladi; mashinani ishlash prinsipini tekshirish maqsadida,
uni maket nusxalarini tayyorlash va sinash masalalari xal etiladi;
mashinani
tayyorlash texnologik jarayoni ishlab chiqiladi; boshqa korxonalarda tayyorlanishi
lozim bo‘lgan detallar, materiallar
va qismlarga oid talablar, navbatdagi
bajariladigan ishlar ruyxati tuziladi. Eskiz loyiha texnik loyihani yoki
konstruktorlik ishchi xujjatlarini ishlab chiqish uchun asos bo‘ladi.
Texnik loyiha
mashinani tuzilishi to‘g‘risida tulik tasavvur beruvchi texnik echimlardan va ishchi
xujjatlarni ishlab chiqish uchun zarur bo‘ladigan boshlang‘ich ma’lumotlar
yig‘indisidan iborat. Texnik loyihani to‘zish jarayonida mashinani optimal varianti
tajriba nusxalarini sinash natijalariga asoslanib tanlanadi; texnologik parametrlari
aniqlanadi; muhim detallar mustaxkamlik va puxtalikka xisoblanadi; mashinani
texnik topshiriq talablariga muvofiqligi, tayyorlashni qulayligi va murakkabligi,
boshqarish usullari, uni tashish va ishlatiladigan joyda montaj qilish va ishlatish
qulayligi, ta’mirlashni maqsadga muvofiqligi, sotib olinadigan detal va materiallar
ruyxati, detallar va uzellar chizmasi va boshqalar tayyorlanadi.
Konstruktorning
vazifasi xalq xo‘jaligi talablariga to‘la javob beradigan, iqtisodiy samarali, yuqori
texnik – iqtisodiy va ekspluatatsion ko‘rsatkichlarga ega bo‘lgan mashina
yaratishdir. Bosh ko‘rsatkichlarga
yuqori unumli, tejamlilik, mustaxkamlik,
ishonchlilik, kichik massa, metall sarfini kamligi, o‘lchamlar, quvvat sarfi,
ta’mirlash
ishlarini xajmi va narxi, xizmat ko‘rsatishni soddaligi va xavfsiz-ligi,
boshqarishni qulayliklari kiradi.
Mashinalar konstruksiyasini yaratishda texnik estetika talablarini xisobga olish
zarur. Mashinani tashqi ko‘rinishi bejirim, chiroyli bo‘lishi kerak.
YUqoridagi mezonlarni ahamiyati mashinaning funksional mo‘ljallanishiga
bog‘liqdir.
- mashina generator va energiya ko‘rinishini o‘zgarti-ruvchi mashinalarda birinchi
urinda sarflanayotgan energiyani foydali energiyaga aylantiruvchi F.I.K. kattaligi
turadi;
- mashina qurollarda – unumdorlik, ishlov berish aniqligi, avtomatlashtirilganlik
darajasi;
- metall kesish dastgoxlarida –
ish unumdorligi, ishlov berish aniqligi,
bajariladigan jarayonlar diapazoni;
- priborsozlikda – sezgirlik, aniqlik, ko‘rsatkichlar doimiyligi (stabilnost);
- transport texnikasida, asosan samolyot va raketa sozlikda-konstruksiyani
engilligi, dvigatel F.I.K. yuqoriligi (bortdagi yonilg‘i zapasini kamligiga bog‘liq
xolda).
