61
5-ilova
11-Mavzu
:
Milliy g‟oya targ‟ibotida Ommaviy Axborot Vositalarining o‟rni.
Reja:
1. Milliyg‗oyatarg‗ibotida ommaviy axborotvositalaridan foydalanish.
2.Ommaviy axborot vositalarining "to‘rtinchi hokimiyat" sifatidagi asosiy
mezonlari.
3.Ommaviy axborot vositalariorqali turli yot g‘oyalar kirib kelishining oldini
olish imkoniyatlari.
4. Globallashuv va ommaviy axborot vositalarinin ko‘rinishlari.
Milliy g‘oyaning aholini keng ko‘lami orasida targ‘ibot va tashviqot etishda
shubhasiz ommaviy axborot vositalari (OAV) yetakchi o‘rinni egallaydi. Xuquqiy
demokratik jamiyat qurishda ommaviy axborot vositalarining o‘rni
va roli
benihoya katta. Sho‘rolar davrida O‘zbekistonda faoliyat ko‘rsatgan ommaviy
axborot vositalari o‘z milliy zaminidan uzilgan edi. U o‘zbek xalqiga,
Sho‘rolar davrida O‘zbekistonda faoliyat ko‘rsatgan ommaviy axborot
vositalari o‘z milliy zaminidan uzilgan edi. U o‘zbek xalqiga, O‘zbekistonga
xizmat qilmas edi. Ommaviy axborot sho‘rolar zamirida kommunistik
mafkuraning dastyori sifatida mehnatkashlar ommasi ongi va dunyoqarashida
tobelik, qaramlik va qullik g‘oyalarini targ‘ib qilar edi. O‘zbekiston o‘z milliy
mustaqilligini qo‘lga kiritgandan so‘ng, ijtimoiy hayotning boshqa sohalarida
bo‘lgani singari ommaviy axborot vositalari oldiga tub sifat o‘zgarishlar
davri
boshlandi. U o‘zining milliy negiziga ega bo‘ldi. Mamlakat ijtimoiy siyosiy
hayotida ro‘y bergan tub sifat o‘zgarishlari ommaviy axborot vositalari oldiga ham
mutlaqo yangi talablarni qo‘ydi.
62
O‘zbekistonga xizmat qilmas edi. Ommaviy axborot sho‘rolar zamirida
kommunistik mafkuraning dastyori sifatida mehnatkashlar ommasi ongi va
dunyoqarashida tobelik, qaramlik va qullik g‘oyalarini targ‘ib qilar edi.
O‘zbekiston o‘z milliy mustaqilligini qo‘lga kiritgandan so‘ng, ijtimoiy hayotning
boshqa sohalarida bo‘lgani singari ommaviy axborot vositalari oldiga tub sifat
o‘zgarishlar davri boshlandi. U o‘zining milliy negiziga ega bo‘ldi. Mamlakat
ijtimoiy siyosiy hayotida ro‘y bergan tub sifat o‘zgarishlari ommaviy axborot
vositalari oldiga ham mutlaqo yangi talablarni qo‘ydi. U ham bo‘lsa,
mamlakat
fuqarolari o‘rtasida milliy g‘oyalarni xolisona targ‘ibot qilish asosida ularni
kelajagi buyuk O‘zbekistonni yaratishdek, shuningdek, uni doimo himoya
qilishdek, davlat oldida fuqarolarni ma‘suliyatini oshirishdek ishlarga ommaviy
safarbar etishdan iborat edi. Bu ulug‘vor va oliyjanob vazifalarni amalga oshirish
uchun ommaviy axborot vositalarining xuquqiy asoslari yaratildi. SHu bois,
O‘zbekistonda ommaviy axborot vositalarining mustaqil
respublika mezonlariga
javob bera oladigan yuridik maqomlarini belgilab beruvchi xujjatlar majmuasi
qabul qilindi. O‘zbekiston Respublikasi bosh Qomusining 67-moddasida:
―Ommaviy axborot vositalari erkindir va to‘la qonunga muvofiq ishlaydilar. Ular
axborotning to‘g‘riligi uchun belgilangan tartibda javob beradilar. TSenzuraga yo‘l
qo‘yilmaydi,‖
4
deyilgan. Bugun jamiyatimizning ommaviy axborot vositalarisiz
tasavvur qila olmaymiz. OAV: matbuot, televidenie, radio, axborot agentliklari,
internet saytlari va hak iborat..
Matbuot jamiyatni demokratlashtirish va kelajagi buyuk O‘zbekistonni
taraqqiy etishining, milliy g‘oya va milliy manfaatlar tashviqotining o‘tkir quroli
ekanligi isbot talab qilmaydigan xaqiqatdir. Ayniqsa,
bugungi kunda jamiyatning
har bir oilasi va a‘zosi OAVsiz hayotini tasavvur eta olmasligi va hech
bo‘lmaganda u bilan bog‘liq ravishda yashayotgan bir davrda bu haqiqat yanada
oydinlashadi. Bu o‘rinda milliy targ‘ibotda ommaviy axborot vositalarining o‘rnini
alohida ta‘kidlab o‘tish lozim. Birinchidan, ommaviy axborot vositalarini
ma‘lumotlarni tezkorlik bilan yetkazish imkoniyatiga ega. Ikkinchidan, bugun
insonlarning hayotining barcha jabhalariga kirib borishga ulgurdi o‘ziga xos tarzda
ma‘lumotlar manbasiga aylanib qoldi. Ommaviy axborot
vositalarining asosiy
―talabgorlari‖ yoshlar qatlami bo‘lib, ayni ommaviy axborot vositlarining turli
ko‘rinishlari orqali milliy targ‘ibotni yoshga mos tarzdagi ko‘rsatuvlar,
radioeshittirishlar tarzida yetkazib berilsa, ayni maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Milliy g‘oya targ‘iboti o‘z navbatida, ommaviy axborot vositalari oldiga katta
va o‘z o‘rnida ma‘suliyatli vaziflarni yuklaydi. Faqatgina ko‘rsatishning o‘zi
yetarli emas, balki, turli tushuntirish ishlarini ommalashtirish, unga fuqarolarni jalb
qilish orqali tashviqotni yanada kuchaytirish, tutruqsiz g‘arb kliplarining o‘rniga
milliylik ruhi bilan sug‘orilgan ko‘rsatuvlarni namoyish etish, asta-sekinlik bilan
4
Қаранг: Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. Т.: ―Ўзбекистон‖., 2008. Б.4
63
hammabob teledasturlar tizimini yaratib borish ommaviy axborot vositalarining
milliy g‘oya targ‘ibotidagi muhim jihatlardan biri hisoblanadi.
Bugun ommaviy axborot vositalarini ―to‘rtinchi hokimiyat‖
sifatida talqin
etilishining boisi demokratik davlatlarda hokimiyat bo‘linishining uch tamoyili
amal qilsa-da, ularning faoliyatlarini takomillashtirish va ularni xalq bilan
bog‘lashning asosiy vositachisi bu ommaviy axborot vositalaridir. Bu yo‘nalish
katta ahamiyatga ega bo‘lib bormoqda
.
Bugun globallashuv davrining yana bir yirik kashfiyoti sifatida
baholanayotgan - Internet tizimining yaratilishi OAV yaratilishi tarixida ulkan
tarixiy burilishni yasadi va dunyo mamlakatlari o‘rtasidagi ―chegaralar yanada
yaqinlashdi‖. Ushbu tizim bo‘yicha dunyoning istalgan
mamlakati bilan uning
maxsus saytlari orqali aloqa qilish, shuningdek, axborotlarni uzatish va qabul qilish
imkoniyatiga ega bo‘lindi. Zero, faqatgina Internetning o‘zi fan va texnika, siyosat,
iqtisod rivojida, umuminsoniy va milliy madaniyatning o‘zaro ta‘sirida, yagona
axborot tizimini yaratish sohasida insoniyat uchun yangi imkoniyatlarni ochib
berdi. Internetning paydo bo‘lishi XX asrning 60 yillarning oxiri va 70 yillarni
boshlariga to‘g‘ri keladi. Oqibatda, internet ilmiy, tijorat va notijorat tashkilotlari,
mustaqil matbaa va ommaviy axborot vositalari foydalanidigan global tarmoqqa
aylandi. 1991 yilda Angliya va
Norvegiya ulangan internetga, 1992 yilda AQSH
birlashdi. 1996 yilning o‘zida 50 million abonentlar qatoriga O‘zbekiston ham a‘zo
bo‘lib kirdi.
O‘zbekistonda internetdan foydalanuvchilar soni 2008 yilda 2 million bo‘lsa,
hozir 10milliondan oshgani, 5 milliondan ko‘prog‘i ijtimoiy tarmoqqa a‘zo
bo‘lgan. Ularning aksariyati yoshlar ekanini alohida qayd etish kerak.
«Odnoklassniki» a‘zolarining soni 3,5 millionga yaqin qismini tashkil etadi.
Xulosa shuki, insonlar qalbi va ongi uchun katta o‘zgarishlar kechayotgan
globallashuv davrida yuksak ma‘naviyat, odob-axloq tarbiyasiga e‘tiborni
kuchaytirish dolzarb vazifadir. Bu jarayonda ayniqsa, yoshlarni e‘tibordan
qoldirmaslik lozim.
