11
2- MAVZU:
Milliy g‟oya targ‟ibotida ijtimoiy- gumanitar
fanlarning o‟rni va ahamiyati
Reja:
1. Milliy g‘oyani e‘tiqodga aylanishida falsafa hamda umumgumanitar
fanlarning o‘rni.
2. Ijtimoiy iqtisodiy fanlarning g‘oyaviy salohiyatidan to‘laroq foydalanish
zarurati.
Umumgumanitar soha bilimlari vositasida nafaqat o‘zbek va xorijiy davlat
xalqlarining asrlar mobaynida to‘plagan ma‘naviy boyliklari,
balki umuminsoniy
qadriyatlar hamda insoniyat tamadduni erishgan yutuqlar ham o‘zlashtiriladi.
SHuning uchun bu sohaga oid bilimlarni aholining barcha qatlamlarini ma‘rifatli
qilish, birinchi navbatda, yosh avlodni tarbiyalash vazifasini ado etishga
yo‘naltirish zarur.
Ma‘lumki, har qanday insonlarning muayyan manfaati va maqsadi asosida
yuzaga keladi. Ayni paytda, g‘oyaning mazmun-mohiyati shakllanishi va
rivojlanishida falsafa asosiy o‘rin tutadi. Ya‘ni, shaxs,
ijtimoiy guruh yoki
toifalarning g‘oyalari jamiyat mafkurasiga aylanishi uchun u, albatta, ilmiy-nazariy
va metodologik jihatdan asoslanishi zarur. Bu vazifani aynan falsafa bajaradi.
G‘oya va mafkurani falsafiy asoslash deganda, inson, gurux jamiyat yoki millat
maqsad-muddaolarini ro‘yobga chiqarish yo‘lidagi faoliyatni ijtimoiy taraqqiyot
qonuniyatlariga mos yoki zid kelishi ko‘rsatib berilishi tushuniladi. Binobarin,
g‘oya va
mafkura falsafiy asoslansagina, jamiyatdagi kishilarni, turli ijtimoiy-
siyosiy gurux va toifalarni birlashtirib, ular faoliyatini xarakatga keltiruvchi
kuchga aylanishi mumkin. SHuning uchun g‘oya va mafkurani falsafadan ajratib
bo‘lmaydi.
Mustakillik davriga qadar
yaratilgan tarixiy asarlar, o‘quv qo‘llanmalarida
«o‘zbek xalqi Ulug‘ Oktyabrь inqilobi g‘alabasi natijasida ilk bor o‘zining milliy
davlatchiligini qurish imkoniga ega bo‘ldi» degan soxta gaplar yozilgan.
Xalqimizning o‘zligini anglashi, avlod-ajdodi kimligi, nasl-nasabini
bilishida sovet tarixnavisligi o‘zbek xalqi tarixini XVI asrda O‘rta Osiyoni bosib
olgan Dashti Qipchoq xonlari tarixi bilan bog‘lab yoritish va o‘sha zamonda
o‘zbek nomi paydo bo‘lgan deb ko‘rsatishning xatoligi bugun barchaga sir emas.
SHunday ekan, turkiy tilli xalqlarga mansub bo‘lgan o‘zbek xalqining avlod-
ajdodlari qadim zamonlardayoq O‘rta Osiyo xududida yashaganligini, o‘zbek xalqi
bir necha ming yillik tarixga ega ekanligini unutmaslik lozim.
IX-XII asrlarda
O‘rta Osiyo xalqlari xayotida yuz bergan Uyg‘onish davri, fan va madaniyat
ravnaqi tug‘risida gapirilganda, ajdodlarimiz orasida etishib chiqqan al-Xorazmiy,
Imom al-Buxoriy, al-Farg‘oniy, Forobiy, Ibn Sino, Beruniy, Maxmud Qoshqariy,
Ahmad Yassaviy va boshqa allomalarning ilmiy-ma‘naviy merosini tushuntirish,
12
yoshlarda ilm-fanga intilish xissiyotlarini shakllantirish zarur.
Zero ajdodlarimiz
yaratgan buyuk ilmiy-ma‘naviy meros yoshlar uchun ibrat maktabidir.
Ijtimoiy-iqtisodiy fanlarning g‘oyaviy saloxiyatidan to‘laroq foydalanish
zarurati
«Milliy g‘oya» fani masalalarini talabalarga tushuntirishda kishilar hayotini
to‘la o‘rganadigan ijtimoiy imkoniyatlaridan foydalanish lozim.
Ma‘naviyat asoslari o‘quv predmetida inson ichki dunyosi tarkibiga kiruvchi
unsurlar — sub‘ektivlik va ideallik, insoniyatning o‘z-o‘zini anglash shakli,
ijtimoiy tajribaning ichki uzlashtirilishi, inson ijodiyligi mazmuni, mentaliteti
moxiyati — bular alohida olingan millatga tegishli g‘oyalardan boshqa narsa emas.
SHuning uchun bu fanning kariyb barcha mavzulari milliy istiqlol g‘oyasi asosida
talabalar ongiga singdirilishi mumkin.
Siyosatshunoslik fani orkali milliy masalalarini
mazkur predmetning baxs
mavzulari doirasini aniklashdan tortib, uning barcha anik mavzularini qamrab
oladi.
Predmetga
qarab
chiqiladigan
siyosiy-xuquqiy,
siyosiy-madaniy,
davlatchilik jixatlari, ichki va tashki syyosat masalalarida millat, uning g‘oyaviy
kiyofasi xaqida gap boradi.
O‘zbekistonda demokratik jamiyat qurish nazariyasi va amaliyoti o‘quv
predmetida mamlakatimizda bozor munosabatlariga asoslangan iqtisodiyot yaratish
va umuminsoniy kadriyatlarni ifodalaydigan kuchli, xuquqiy demokratik davlat,
odil fuqarolik jamiyati qurish bosqichma-bosqich amalga oshirilayotganligi
o‘rganiladi.
Milliy istiqlol g‘oyasi tushuncha va tamoyillarini chuqurroq o‘zlashtirishni
iqtisodiyot nazariyasi fanida xam o‘rganish hamda tahlil etish zarur. Bunda,
ayniqsa, xozirgi zamon iqtisodiy tafakkurini shakllantirish masalalariga e‘tibor
berish lozim. CHunki, iqtisodiyotimizda sodir bo‘layotgan ijobiy o‘zgarishlar, shu
bilan birga, mavjud muayyan qiyinchiliklar bo‘yicha
yondashuvlarni mustaqil
aniklashlari, amaliy faoliyatga tayyor bo‘lishlari uchun mulohaza yuritish milliy
iqtisodiy rivojlanishning turli kontseptsiyalarini baholay olishlari lozim.
Milliy g‘oyani targ‘ib etishda pedagogika fani talabalar faoliyatini interfaol
usullar asosida tashkil etishda muayyan imkoniyatlarga ega. Bunday usullarga
«aqliy hujum», «ajurli arra», «tanqidiy fikrlash», «munozara» kabilarni kiritish
mumkin. Ular yordamida mustaqil fikrlashga, tadrijiylikka, o‘z
mavqeini
mustahkamlashga va o‘zgalar fikrini xurmatlashga o‘rgatish mumkin. Atrofimizda
ro‘y berayotgan voqealarning Vatan ravnaki, yurt tinchligi va xalq farovonligi
masalalari bilan o‘zaro bog‘liqligi tahlil qilinadi.