204
3.4. SOYA
Ahamiyati. Soya o„simligi oziq-ovqatda,
texnikada, konserva tayyorlashda,
sut, qandolat mahsulotlari
ishlab chiqarishda, yem-xashak sifatida ishlatiladi.
Soyaning bunday ishlatilishi donning sifatiga bog„liq, tarkibida 30-52% oqsil, 17-
27% moy bo„ladi hamda 20% karbon suvlari mavjud. Soyaning oqsili yuqorii
sifatli, suvda to„la eriydi, yaxshi xazm bo„ladi. Glitsin aminokislotasi ko„p bo„lib,
bu achitishda ishtirok etib, sut-qatiq mahsulotlari ishlab chiqarish mumkin bo„ladi.
Soya
donidan moy, margarin, pishloq, sut, un,
qandolat mahsuloti, konservalar
ishlab chiqiladi. Moyi lak bo„yog„ sanoatida, sovun ishlab chiqarishda qo„llaniladi,
yer yuzida ishlab chiqarilayotgan o„simlik moyining 40%
ni soya moyi tashkil
qiladi.
37-jadval
Har xil mahsulotda aminokislotalarning miqdori,
oqsil tarkibida, % hisobida
Aminokislotalar
Soya
Tuxum
Makkajo„xori
Arginin
5,8
6,4
4,0
Gistidin
2,3
2,1
2,4
Lizin
5,4
7,2
2,5
Triptofan
1,6
1,5
0,6
Fenilalanin
5,7
6,3
4,5
Treonin
4,0
4,9
3,6
Leysin
6,6
2,9
21,5
Izoleysin
4,7
8,0
3,6
Valin
4,2
7,3
4,6
Umuman soya quyidagi maqsadlarda ekiladi:
- Insonni ovqatlanishini yaxshilash uchun. Ko„pchilik davlatlarda soya
oqsilning yagona manbasi bo„lib qolmoqda;
- Chorvaning maqsuldorligini oshirish.
Soya bilan muntazam boqilsa,tez
semiradi, sutkalik o„sishi yuqori bo„ladi;
- Sanoat mahsulotini ishlab chiqarish - oziq-ovqat va chorvachilikda
qo„llanmagag soyadan har xil mahsulot ishlab chiqariladi:
qurilish mahsuloti,
gazmollar, sun‟iy o„g„it.
205
- O„zbekistonda soya oziq-ovqatda, chorvani boqishda va go„sht, sut, moy,
qandolat mahsuloti ishlab chiqarilmoqda. Soyani bunday serqirrali ishlatish uning
donining tarkibiga bog„liqdir. Aminokislotlarning tarkibi bo„yicha go„sht oqsiliga
yaqin.
