288
4. Batat ekishda maqbul harorat?
5.Batatning hosildorligini oshirishda qaysi omillarga e‟tiborni qaratish talab
yetiladi?
6. Batat tuganaklarini maqbul ekish muddati?
7. Batat tuganaklarini ekish usullari?
8. Batat tuganaklarini ekish me‟yori qancha?
9. Batatni yetishtirishda qanday muammolar bo„lishi kuzatiladi?
10. Batat hosili qanday yig„ishtirib olinadi?
5.3. TOPINAMBUR
Ahamiyati. Topinambur, asosan chorva uchun oziq o„simligi
sifatida
foydalaniladi. Topinamburning yer ustki (poyasi) va yer ostki qismi (tuganagi)
dan foydalaniladi.
Topinambur poyasi chorva mollari uchun to„yimli oziq bo„lib,
tarkibidagi
protein (21%), yog„ va azotsiz moddalarni ko„pligi jihatidan makkajo„xoridan
ustun turadi. Tuganakmevasi kartoshka kabi
oq tomiri uchki qismining
yo„g„onlashishi hisobiga hosil bo„ladi. Oq tomiri
uzoq vaqt yashagani uchun
tuganakmevasini undan o„zilishi ancha qiyin. Tugakakmeva ko„zchalari kartoshka
ko„zchalari
kabi emas, shuning uchun tuganakmevasi notekis (g„adir-budir)
bo„lib, shakli yumaloq, noksimon va cho„zinchoq bo„ladi. Po„sti sarg„ish, pushti,
qizil va
binafsha rangda, eti - oq.
46-jadval
Topinambur ko„k poyasi va makxajo„xorining kimyoviy tarkibi
O„simliklar
Suv
Protein
Yog„
Azotsiz
ekstraktiv
moddalar
Kletchatka
Kul
moddasi
Topinambur
70,5
3,3
0,7
15,7
6,3
3,5
Makkajo„xori
77,5
2,7
0,6
11,3
6,6
1,3
289
Biologiyasi. U sovuqqa chidamli, qisda kun o„simlik bo„lgani uchun shimoliy
tumanlarda ham yetishtirish mumkin. Uni yer ustki qismi -6
o
C sovuqqa bardosh
beradi. Tuganagi muzlagandan so„ng erib yana o„z
holiga qaytish xususiyatiga
ega.
Topinambur boshqa madaniy o„simliklarga
nisbatan tuproq turlariga
moslanuvchandir (sho„rxok va sho„rtob tuproqdan boshqa), shuning uchun u har-
xil tuproqlarda o„sadi va hosil beradi.
Topinambur tuqroq ozuqasiga talabchan, 1 t hosil tuproqdan 3 kg azot 1,2-
1,4 kg fosfor va 4,5 kg kaliy olib chiqadi. O„suv davri 120-200 kun bo„ladi.
Yer noki o„suv davrida 8-10 marta sug„orilsa hosildorligi oshadi.
Topinamburni bir yerda 10
yil, hatto 40
yil o„stirilgani xususida ma‟lumot
bor.
Umuman yerlarda yovvoyi holda o„sganida yuqori
hosil beradi.
Navlari: «Fyuzo», «Patat», «Kievskaya», «Belaya», «Severo-kavkazskaya
krasnaya», «Durdurskaya», «MOS-650YU», «Oq hosildor», «Vadim» va
«Krasnoklubneviy» va boshqa navlari keng tarqalgan
.
