304
- uzunchoq-oval shaklida bo„lib, bunda ildizmevasining 1/3 va ko„proq
qismi yerga kirib turadi;
- konussimon-bunda ildizmevasining 1/2-2/3
qismi yerga kirib turadi, bu
nim shirin tipga kiradi;
- ildizmevasining o„sish va yumshoq qismi sariq,
binafsha, oq ranglarda
bo„lib, bu aprobatsiya qilishda katta ahamiyatga ega.
Xashaki lavlagi hayotining birinchi yilida ildiz
tuzilishi va barg massasi
hosil bo„ladi, ikkinchi yilda urug„lik poyalarida - urug„
hosil bo„ladi. Xashaki
lavlagining morfologiyasi qand lavlagi morfologiyasidan deyarli farq qilmaydi.
Shuningdek, tupgul biologiyasi va mevasi ham bir xil bo„ladi.
Biologiyasi. Ikki yil mobaynida xashaki lavlagi urug„dan
etilishi uchun
birinchi yil 210-220 kunni, keyingi yilda 120-130 kunni talab etadi.
Xashaki lavlagining yorug„lik va issiqlikka bo„lgan talabi qand lavlagi bilan
bir xil. Umumiy fotosintez jarayoni xashaki lavlagi bilan qand lavlagida bir xilda
bo„ladi, lekin xashaki lavlagining nafas olishi yuqori bo„lgan ildizmevasida qand
moddasining ko„p to„planishiga yo„l qo„yilmaydi. Qand lavlagining ildizmevasida
qand moddasi yuqori bo„lgani uchun o„simliklarning sho„rga va kuzgi sovuqqa
chidamliligi xashaki lavlagiga nisbatan ancha yuqori.
Xashaki lavlagi
ildizmevasining ko„proq qismi yer ustida bo„lgani uchun kuzgi sovuq tez ta‟sir
etishi mumkin (qand lavlagi ildizmevasi asosan yer ostida bo„ladi).
Xashaki lavlagi tuproqda ko„p miqdorda oziq moddalar bo„lgandagina
yuqori hosil berishi mumkin. 1 tonna ildizmeva shuncha miqdorda barg hosil
bo„lishi uchun tuproqdan 2,5-3,0 kg azot, 0,9-1,0 kg fosfor va 4-4,5
kg kaliy
o„g„itlarini talab etadi. Xashaki lavlagi ayniqsa, azotli va kaliyli o„g„itlarga muhtoj
bo„ladi.
O„simlikka azotli o„g„itlarni ko„p miqdorda berish, ildizmeva quruq moddasi
tarkibida nitratning ortishiga olib keladi va natijada qishloq xujaligi
hayvonlarining zaharlanishiga sabab bo„ladi.
Xashaki lavlagi, ekiladigan har
gektar yerga 40-50 t chirigan go„ng solinsa, hosildorlikka to„g„dan-to„g„ri ta‟sir
305
etishi tufayli tuproqning fizik-mexanik holati yaxshilanadi.
Xashaki lavlagi yer
osti suvi pastda joylashgan, unumli, sho„rlanmagan tuproqlarda yaxshi o„sadi.
Navlari: Xashaki lavlagining: “Ekkendorf sarig„i”, “Poltava oq”,
“Timiryazev-12”, “Triploid” va “Hosildor" duragaylari navlari keng tarqalgan.
O„zbekistonda rayonlashtirilgan navlari: “Ekkendorf sarig„i”, “O„zbekiston
nim qand” va “O„zbekiston-83” duragaylaridir.