315
6.4. XASHAKI SHOLG„OM (TURNEPS)
Ahamiyati. To„yimli, shirali, oson hazm bo„ladigan ozuqa beradi. Sut
yetishtirishga ixtisoslashgan xo„jaliklarda yem-xashak ekinlarining 40-50% shu
ekinlarga to„g„ri keladi. Zootexnika talabi bo„yicha har 100 g oqsilga 120-150 g
karbon tuzlar to„g„ri kelishi kerak. Kuydirib
olingan kul tarkibida kaliy, kalsiy,
fosfor, magniy elementlari ko„p bo„ladi.
Bargida vitaminlar, oqsil ko„p bo„lganligi uchun o„t uni tayyorlanadi.
Sholg„omning 1 kg ildizmevasida 310-470 mg karotin bo„ladi. Sholg„om va
turnepsning 1 kg bargida 1200-1300 mg C vitamini mavjud. Ratsionga bu
ildizmevalarning qo„shilishi oziqlarni tejab foydalanishga va to„la hazm bo„lishiga
yordam beradi. Sholg„om bilan turneps ildizmevasini
mollarga yedirishning
sutkalik miqdori 20-25 kg dan oshmasligi kerak. Aks holda sutning mazasi
buziladi (ildizmevaning tarkibida gorchitsa yog„i mavjud).
Qator orasiga ishlov beriladigan ekin bo„lganliga tufayli boshqa dala ekinlari
uchun yaxshi o„tmishdosh bo„lib hisoblanadi.
Bu ekinlar serhosil. Rossiyada sholg„omdan 80 t/ga, turnepsdan 90 t/ga
ildizmeva olingan. O„zbekistonda bahorda ekilganda 45-50 t/ga,
yozda ekilganda
20 t/ga hosil olingan.
Sistematikasi. Sholg„om va turneps karamdoshlar –
Brassicaceae -
oilasining
Brassica napus. L. ssp. rapifera turiga sholgom;
Brassica rapa L. ssp.
rapifera turiga turneps kiradi. Ikki yillik o„simlik bo„lib, birinchi yili
yo„g„onlashgan
ildizpoyasi rivojlanadi, ikkinchi yili poya chiqarib gullaydi va
urug„ tugadi. Ildizpoyasi oziq moddalarga boy bo„lib, qish bo„yi ko„k o„tsifatida
mollarga beriladi.
