• Ekinlarda fotosintetik jarayonning ko„rsatkichlari.
  • FARning 20-25% o„zlashtiriladi, bu xolda o„zlashtirish
    		•

    FAR - fotosintetik aktiv radiatsiya




    Download 7.59 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet22/286
    Sana28.02.2023
    Hajmi7.59 Mb.
    #43838
    1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   286
    Bog'liq
    1.Osimlikshunoslik darslik
    individual loyiha 1, ma\'naviyatshunoslik fanidan mustaqil ishi, 24,25-20 ТМО, Bo\'sh o`zlashtiruvchi
    FAR - fotosintetik aktiv radiatsiya. Fotosintezning asosiy xossalaridan biri - 
    quyosh radiatsiyasi. Ekinzor shunday tashkil qilinishi zarurki, unda imkon qadar 
    ko„proq, quyosh radiatsiyasini o„zlashtirishi kerak va bu quvvat xo„jalik uchun 
    foydali bo„lib hosil to„planishida (urug„, don, tugunak, ildizmeva va hokazo) 
    qatnashishi maqsadga muvofiqdir.
    Fotosintez jarayonida quyosh nurining faqat ko„rinadigan fotosintetik aktiv 
    radiatsiyasi ishtirok etadi. Quyosh nurining uzunligi 380-720 nm. (nanometr yoki 
    millimikron). Bu quyosh nurining xlorofill o„zlashtiradigan va fotosintezning 
    quvvat manbai hisoblanadi. O„rtacha quyosh radiatsiyasining 56% ni FAR tashkil 
    qiladi. Quyosh radiatsiyasining qizil nurlari fotosintez jarayonida qatnashmaydi. 
    Har xil geografik mintaqalar uchun yer yuziga tushadigan FARning miqdori 
    aniqlangan va maxsus ma‟lumotnomalarda chop etilgan.
    Shakllangan hosilning miqdoriga baho berganda (yuqori, o„rtacha, past) 
    FARning o„zlashtirish koeffitsientiga qarab aniqlash mumkin. FARning 
    o„zlashtirish koeffitsienti o„rtacha 2-3% ga to„g„ri kelganda yaxshi hosil olinadi.
    Ekinlarni yetishtirish jarayonida intensiv texnologiyalar qo„llanilib, barcha 
    texnologik ko„rsatkichlar muqobil me‟yorda bo„llsa, FARni o„zlashtirish 
    koeffitsienti 3,5-5,0% ga etishi mumkin.
    O„suv davrida yer yuziga tushadigan quyosh nurining miqdori geografik 
    mintaqalar bo„yicha har xil bo„ladi. Tuproq unumdor bo„lib foydali harorat 
    yig„indisi ko„p bo„lsa, FARni o„zlashtirish koeffitsienti oshadi.
    Ekinlarda fotosintetik jarayonning ko„rsatkichlari. Ekinzor optik sistemaga 
    o„xshab ekin yuzasiga tushadigan FARni barglar yordamida o„zlashtiradi. O„suv 
    davrining boshlanishida o„simliklar FARni kam o„zlashtiradi, chunki bargi xali 

    35 
    yaxshi rivojlanmagan, barg yuzasi kichik bo„ladi. Barg yuzasi kattalashgan sari 
    FARni o„zlashtirishi ko„payib boradi. Barg yuzasining indeksi 4-5 ga teng bo„lsa 
    yoki barg yuzasi 40-50 ming kv.m/ga bo„lganda FARni o„zlashtirish yuqori 
    ko„rsatkichga ega bo„ladi (umumiy radiatsiyani 40% ni tashkil qiladi).
    Bargi yaxshi rivojlangan ekinzorlarda FARning 50-60% o„zlashtiriladi. Shu 
    o„zlashtirgan radiatsiya fotosintez uchun quvvat manbai bo„ladi. Ammo, FARni 
    o„zlashtirish koeffitsienti past bo„ladi. Agar hosilda ekin yuzasiga tushayotgan 
    quyosh nurining 2-3% o„zlashtirilgan bo„lsa quruq organik moddaning vazni 10-15 
    t/ga ni tashkil qiladi yoki don hosili 4-5 t/ga bo„ladi. Gektarda o„simlikning tup 
    soni kamaysa, FARning 20-25% o„zlashtiriladi, bu xolda o„zlashtirish 

    Download 7.59 Mb.
    1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   286




    Download 7.59 Mb.
    Pdf ko'rish