|
2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligiBog'liq 1.Osimlikshunoslik darslik individual loyiha 1, ma\'naviyatshunoslik fanidan mustaqil ishi, 24,25-20 ТМО, Bo\'sh o`zlashtiruvchiTarixi. Yeryong„oqning vatani Janubiy Amerika bo„lib, hozir ham ko„p yillik
yovvoyi turlari Braziliyaning janubiy qismi, Paragvay, Urugvay, Boliviya va
Amazonka daryosi sohillari bo„ylab o„sadi. Yeryong„oqning vatanini aniqlashda
ikki xil qarashlar mavjud bo„lib, ayrim botaniklar bu o„simlikning vatani Afrika,
Amerikaga esa Yevropaliklar Afrikadan keltirishgan degan fikrni oldinga
surishgan.
Biroq, yeryong„oq haqidagi birinchi ma‟lumotlar XVI asrning ikkinchi (1569
yilda) yarmida N. Monordes tomonidan yozib qoldirilgan bo„lib, Peruda istiqomat
qilib kelayotgan Hindu qabilalari qadimdan ozuqa sifatida yer osti pistasini
yetishtirish bilan shug„ullanib kelishi haqida xabar beradi. Dyubarning Perudan
topilgan qadimiy Hindu qabristonidan kovlab olingan tobut ichidan yeryong„oq
urug„i qoldiqlari chiqqanligi haqidagi ma‟lumoti, Amerikada bu o„simlik
Yevropaliklar bu yerga kelmasdan oldin ham yetishtirilganligini tasdiqladi.
Xristofor Kolumb tomonidan Amerika kashf etilganidan keyin bir necha yillar
o„tgach, (1514-1521) yeryong„oq Janubiy Amerikadan Tinch okeani orqali
Molukka va Filippin orollariga, u yerdan Yaponiya, Hindi-Xitoy va Janubiy
Osiyoga tarqaldi.
Yeryong„oq Yevropa mamlakatlaridan birinchi bo„lib Ispaniyaga,
Portugaliyalik dengizchilar tomonidan keltirilgan. Germaniyaga XVII asrda,
Fransiyaga XVIII asr o„rtalarida, Rossiyaga XVIII asr oxirlarida, O„rta Osiyoga
esa XIX asr o„rtalarida kirib keldi.
Hozirda, yeryong„oq juda ko„p mamlakatlarda jumladan: keng miqyosda
Hindiston, Xitoy, AQSh, Senegal, Indoneziya, Nigeriya, Birma, Braziliya va
Argentina mamlakatlarida yetishtirilsa, Gana, Mali, Samali, Sudan, Tayland,
Vietnam, Afrika, Uganda va Mozambikda ushbu ekinning yetishtirish maydonlari
35
Amanova M., Rustamov A., Аllanazarova L., Хudayqulov J. “Yeryong„oq ekinini yetishtirish agrotexnikasi
bo„yicha tavsiyanoma”. “NISIM”, Тoshkent-2016. 8-bet.
345
jadal sur‟atlar bilan ortib bormoqda. Yeryong„oq yetishtiriladigan maydonning 97
foizi, yalpi hosilning 94 foizi rivojlanayotgan mamlakatlar ulushiga to„g„ri keladi.
O„zbekistonda so„nggi yillarda 5,5-6,0 ming gektar yerga ekib kelinmoqda,
o„rtacha 15-18 s/ga hosil olinmoqda, ilg„or innovatsion texnologiyalar
qo„llanilganda 3,7-4,1 s/ga va undan ham yuqori hosil yetishtirilmoqda.
|
| |
