349
Ekish. Urug„lik uchun sog„lom, yirik yong„oqlar tanlab olinadi va qo„l
mehnati yordamida ekishdan 20-30 kun avval qobig„idan ajratib tayyorlanadi.
Yeryong„oq O„zbekistonning janubiy viloyatlarida aprelning birinchi o„n
kunligida, Toshkent va Farg„ona vodiysi viloyatlarida aprelning uchinchi, shimoliy
xududlarida mayning birinchi o„n kunligida tuproq harorati 15-17
o
C
dan yuqori
bo„lganda, engil mexanik tarkibli tuproqlarda 6 sm, o„rta va og„ir mexanik tarkibli
tuproqlarga 4-5 sm chuqurlikda ekish tavsiya yetiladi. Tomorqa xo„jaliklarda
kichik maydonlarga tekislangan mayin tuproq hosil bo„lgach qator oralig„i 70 sm
jo„yaklar olinadi va pushtaga urug„lar qo„l mehnati yordamida bir qator qilib
ekiladi. Yeryong„oq yetishtirishda qator oralig„i 60 sm kenglikda ham ekish
mumkin bo„lib, bu asosan tuproq-iqlim sharoitiga va navning biologik
xususiyatlariga (poyasining tuzilishi va balandligiga) bog„liq.
Katta ochiq maydonlarga va yosh bog„lar qator oralariga yeryong„oq ekishda
texnikadan foydalanish iqtisodiy tomondan samarali hisoblanadi.
Texnika yordamida ekilganda ekish jarayonida urug„larning
mexanik
zararlanishi, tuproq yuzasiga tushib qolishi va boshqa qator holatlarni hisobga
olgan holda ekish me‟yori 15-20 foizga oshiriladi.
Yeryong„oq urug„liklarini texnika yordamida ekishda yerning yuqori sifatda
tayyorlanishi juda muhim hisoblanadi. Chunki, yer notekis, kessakli bo„lsa urug„lik
bir tekisda tushmasligi va urug„larning tuproq bilan yaxshi ko„milmay qolishi bilan
birga, pushtalar qiyshiq-qing„ir bo„lishi, bu o„z navbatida kultivatsiya jarayonida
ko„plab o„simliklarni qirqilib ketishiga sabab bo„ladi.
Seyalkalar yordamida urug„lar ekilgandan keyin tuproq tarkibida namlik
yetarli bo„lsa urug„ suvi berilmaydi. Urug„lar to„la
unib chiqqandan keyin
kultitsatsiya qilinib sug„orish ariqlari olinadi. Bahor oylari quruq kelganda esa,
urug„lar ekilgandan keyin urug„ suvi beriladi. Buning uchun sug„orish ariqlari
ochiladi.
Respublikamizda tuproq-iqlim sharoitida yeryong„oq ekish uchun maxsus
seyalkalar mavjud emas. Biroq, katta maydonlarga yeryong„oq
ekish uchun
Turkiyada ishlab chiqilgan seyalkalaridan foydalanish maqsadga muvofiq bo„lib,
350
urug„larni bir me‟yorda, bir xil chuqurlikda ekish, ustini tuproq bilan sifatli yopish
operatsiyalarini bajarishda Ruminiya (SPCH-4-6-8M) seyalkalaridan ustunlikka
ega ekanligi tajribalarda aniqlandi.
O„zbekiston tuproq sharoitida yeryong„oq uchun maqbul o„simlik qalinligi
“Toshkent-112”, “Salomat” navlari uchun 70x8; 70x10 sm, “Qibray-4”; “Mumtoz”
va “Lider” navlari uchun 70x12; 70x15 sm. Ekish me‟yori “Toshkent-112” va
“Salomat” navlariga (70x10 sm) har gektarga 150 ming ko„chat, ekish me‟yori 70-
85 kg/ga, “Mumtoz”, “Qibray-4” va “Lider” navlariga (70x15 sm) har gektariga
100-110 ming ko„chat, urug„lik ekish me‟yori esa 85-100 kg/ga tavsiya etiladi.
Seyalkalar
yordamida
urug„lar
ekilganda
urug„larning
mexanik
zararlanishini, kessakli joylarda to„liq keraklicha tuproq
bilan yopilmay qolish
holatlarini hisobga olgan holda ekish me‟yorini 10-15 foizga oshirish tavsiya
etiladi. Asosiy suv yo„llari tozalanadi va yer nishabiga qarab har 70 -100 metrda
o„q ariqlar ochiladi.
