|
2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligiBog'liq 1.Osimlikshunoslik darslik individual loyiha 1, ma\'naviyatshunoslik fanidan mustaqil ishi, 24,25-20 ТМО, Bo\'sh o`zlashtiruvchiII bob. DON EKINLARI
2.1. DON EKINLARINIIG UMUMIY TA‟RIFI
Don ekinlari inson uchun asosiy oziq-ovqat mahsulotlari - don va yorma
beradi. Don ekinlarining unidan yopiladigan non va non mahsulotlari - bu asosiy
oziq-ovqat mahsulotidir. Don-bu yuqori kaloriyali ozuqa va yengil sanoat xom
ashyodir. Donni qayta ishlab moy, kraxmal, spirt ishlab chiqariladi. Don ekinlari
chorva mollarini yem-xashak bilan ta‟minlashda ham muhim o„rinni egallaydi.
Don va uni qayta ishlashdan olinadigan mahsulotlar oziq-ovqat, yem-xashak,
qog„oz sanoatlari va sanoatning boshqa tarmoqlari uchun xom ashyo bo„lib xizmat
qiladi. Donchilik - qishloq xo„jaligi ishlab chiqarishining asosini tashkil etadi.
Ekin maydoni jihatidan ham don ekinlari yer yuzida boshqa qishloq xo„jaligi
ekinlari orasida birinchi o„rinni egallaydi. Qishloq xo„jaligi ekinlari ekiladigan
butun dunyodagi umumiy maydon bir milliard gektar bo„lib, shundan 70% dan
yuqori maydonga don ekiladi.
O„zbekistonda don bahorikor va sug„oriladigan yerlarga ekiladi. 2015 yili
mamlakatimizda donli ekinlar suvli yyerlarda 1 mln. 285 ming gektar, lalmi
yyerlarda 250 ming gektarga ekilgan.
10
Don ekinlari morfologik, biologik belgilarga qarab uch guruhga bo„linadi:
1. Birinchi guruh - bu xaqiqiy don ekinlari. Bu guruhga Poaseae oilasiga
mansub tipik kuzgi (bug„doy, arpa, javdar, tritikale) va bahorgi (bug„doy, arpa,
javdar, suli) ekinlari kiradi. Bu ekinlarning asosiy belgilari: donida uzunasiga
ketgan egatchasi bo„ladi, bir nechta boshlang„ich ildiz rivojlanadi, to„pguli boshoq
yoki ro„vak bo„ladi. Bu ekinlar uzun kun o„simligi, issiqlikka talabchan emas,
namsevar bo„ladi.
2. Ikkinchi guruh - tariqsimon ekinlar. Bu guruhda Poaseae oilasiga
mansub ekinlar: makkajo„xori, jo„xori (oqjo„xori) sholi, tariq va Polygonaseae
oilasiga mansub marjumak ekini kiradi, Bu ekinlarning belgilari: donida uzunasiga
ketgan egatcha bo„lmaydi, bittadan boshlang„ich ildiz rivojlanadi, gul to„plami
10
www.FAOstat.fao.Org–2017 year.
72
ro„vak yoki so„ta. Ekiladigan navlari bahorgi, issiqsevar, qisqa kun o„simligi va
qurg„oqchilikka chidamli (sholidan boshqasi) bo„ladi.
|
| |
