gazеt+xоn=gazеtxоn; kitob+xon=kitobxonlar; ish+li=ishli; chiroy+li=chiroyli kabilar (2 bo’linuvchan qismga o’zak va qo’shimcha qismlariga bo’linadi)




Download 23.75 Kb.
bet6/7
Sana22.09.2022
Hajmi23.75 Kb.
#26252
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
formal til nazariyasi
Mamatojiyeva Barnoxon Alisherovna (1), 12-modul. Yog‘ochga ishlov berish texnologiyasi. Duradgorlikning, Документ DOCX (2), 9-маъруза. Кукун (1), 8-маъруза. Кукун, To‘lan Nizom, TА`LIMNI TАSHKIL ETISH, Ўзбек тили-9, Улугбек, ФИЛОЛОГИК АСАРЛАР, MUNDARIJ1
gazеt+xоn=gazеtxоn; kitob+xon=kitobxonlar; ish+li=ishli; chiroy+li=chiroyli kabilar (2 bo’linuvchan qismga o’zak va qo’shimcha qismlariga bo’linadi).
b) algоritm qоidalari elеmеntarligi bilan ajralib turadi. Chunki ilgarigi miqdоrlar sistеmasidan kеyingisini hоsil qilish qоnuni sоdda jarayonlar bilan farqlanadi.
d) algоritmlar ditеrminatsiyalanuvchanligi bilan ajralib turadi, ya’ni bоshlang’ich hоlatda bo’lgan miqdоrlar kеyingi hоlatdagi miqdоrlar оrqali aniqlanadi: asab/iy/lan/uv/chan; top/il/may/di/gan/lar/dan/siz; tomosha/bin/lar/imiz/ga kabilar.
e) algоritmlar оmmaviyligi va natijaviyligi bilan xaraktеrlanadi, chunki ularda bоshlang’ich miqdоrlar sistеmasini ayrim pоtеnsial chеksiz to’plamlardan aniqlash mumkin.
Til birliklarini qismdan butunga, turdan jinsga, elementdan sistemaga, xususiydan umumiyga yo’nalishlarda tadqiq etish o’z navbatida tilshunoslikka “algoritm”, “model” (qolip), “modellashtirish” (qoliplashtirish) tushunchalarining mustahkam o’rin olishiga sabab bo’ldi. Til birliklari, sathlari, sathlararo bog’lanishlarning induksiya va deduksiya asosida izchil tadqiq etilishi narijasida, bir tomondan, lisoniy birliklar, ikkinchi tomondan, shu lisoniy birliklardan tashkil topgan til umumiy mexanizmining model (qolip)lari haqidagi ta’limot vujudga keldi. Til sistemasi va model hodisalarini element, munosabat, bog’lanish, butunlik kabi muhim belgilar birlashtirib turadi. Invariant tushunchasi tilshunoslikda model nazariyasining shakllanishiga samarali ta’sir ko’rsatdi, chunki invariant deyilganda variantlarda namoyon bo’luvchi ideal qurilma (qolip) yoki model tushuniladi. Invariant deb modelning funksional aspektdagi o’z variantiga zidlab olingan holatiga aytiladi. O’z ob’ektlarining holatiga ko’ra molellar statik (turg’un) va dinamik (funksional), tavsif maqsadiga ko’ra analitik va sintetik, ifoda belgilariga ko’ra grafik va metatil (mazmuniy, tavsifiy) kabi turlarga bo’linadi. Tilshunoslikda modellar nazariy bilish va amaliy faoliyat maqsadlari uchun xizmat qiladi1.
Lisoniy model bilan lingvistik model bir xil hodisalar emas. Chunki lisoniy model lingvistik (ilmiy) modelning asli, originali yoxud real ob’ektidir. Masalan, muayyan tildagi fonemalarning modellari turli davrlarda va hozirgi davrda lingvistlar tomonidan har xil belgilanishi mumkin. Bundan ko’rinadiki, real til mutlaq ob’ektiv hodisa va haqiqat bo’lib, modellar uni nisbiy ravishda aks ettiradi. Til mohiyatan lisoniy modellar haqidagi ta’limotdir, deyishimiz mumkin2.
Umuman olganda, tilshunoslikda vujudga kelayotgan modellashtirish jarayoni nurq asosi bo’lgan tilning system-strukturasini chuqurroq o’rganish uchun yangi imkoniyatlar yaratib bermoqda. O’zbek tilining barcha sath birliklarini modellashtirish bilan bog’liq kompyuter dasturlari ishlab chiqish va uni hayotga jalb etish kompyuter tilshunosligi oldida turgan dolzarb masalalardan biridir.

Download 23.75 Kb.
1   2   3   4   5   6   7




Download 23.75 Kb.

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



gazеt+xоn=gazеtxоn; kitob+xon=kitobxonlar; ish+li=ishli; chiroy+li=chiroyli kabilar (2 bo’linuvchan qismga o’zak va qo’shimcha qismlariga bo’linadi)

Download 23.75 Kb.