4- Ma’ruza
Birikmalarning turlari. O`zDSt 2.311:97. Rezbalarni chizmada tasvirlash va
belgilash. Standart birikish detallari.
Reja:
1. Birikmalar.
2. Ajraladigan birikmalar.
3. Ajralmaydigan birikmalar.
4.
Rezba haqida umumiy tushuncha;
5. Rezba turlari;
6.
Rezbalarni shartli belgilash;
7. Rezbaning konstruktiv va texnologik elementlari.
Chizmalar- mashinasozlik sanoatida buyumlar ishlab chiqarishda asosiy va yagona
texnikaviy hujjat hisoblanadi.
Buyumlar -standartga muvofiq, detalning yig’ish
birikmalari, kompleks va
komplektlarga ajraladi. Chizmalarni o’qish va chizishni bilishning asosiy chizmachilikda
har bir narsaning shartli ravishda soddalashtirilib tasvirlanishini mukammal o’rganishdan
iborat.
Birikmalar
Oziq ovqat, og’ir va yengil sanoat mashina detallarini biriktirishda birikmalarning
o’rni
juda muhim, bunda biror bir detalni ikkinchi detalga birikmalar yordamida
mahkamlanadi.
Detallar bir-biri bilan ajraladigan va ajralmaydigan qilib biriktiriladi. Ajraladigan
birikmalar-qo’zg’aladigan va qo’zg’almaydigan birikmalardir. ( 15.1-chizma)
Ajralmaydigan
birikmalar-parchinlash, payvandlash, presslash yo’li
bilan hosil
qilinadigan birikmalardir.
15.1-chizma
Detallar bir-biri bilan rezbalar yordamida biriktiriladi va bunday birikmalar
ajraladigan birikmalar deyiladi. Payvandlash, parchinlash va presslash yo’li bilan hosil
qilingan birikmalar
ajralmaydigan birikmalar deyiladi.
Payvand birikmalar.
Ikki yoki undan ortiq detaldan payvandlanish yo’li bilan hosil qilingan ajralmas
birikma
payvand birikma deb ataladi.Detallarning birikish
joyida elektr yoyi yoki gaz
alangasida suyuqlanib qotgan metal payvand chok hosil qiladi. Detallarning payvand
birikmalari quyidagi ikki usulda: suyuqlantirib payvandlash va bosim ostida payvandlash
usullarida bajarilishi mumkin. Sanoatda suyuqlantirib
payvandlash usulidan keng
ko’lamda foydalaniladi.
Chizmada payvand birikma choklarini shartli tasvirlash usullari O’zDSt 2.312-97
da ko’rsatiladi. Payvand birikma choklarining qanday usulda bajarilishidan qat’i nazar,
ko’rinadigan choklar
– asosiy tutash chiziqlar bilan; ko’rinmaydigan choklar --- shtrix
chiziqlar bilan tasvirlanadi; ko’rinadigan nuqtali yakka payvand choklar shartli ravishda
<<+>> belgi bilan tasvirlanadi. Bu belgi asosiy tutash chiziq bilan chiziladi.
Ko’rinmaydigan nuqtali yakka payvand choklar chizmada tasvirlanmaydi.
Choklar bir qatorli va ko’p qatorli bo’lishi mumkin. Ko’p qatorli choklar kesimi
tasvirida har bir qator kesimining konturi alohida ajratib tasvirlanishi va
ular imloning
