67
6-BOB. QATOR USTUN (KOLONNA) KONSTRUKSIYALARI
6.1. Karkazli (sinchli) binolarining umumiy tasnifi .
Gidromelioratsiya va gidrotexnika qurilishda asosan bir yoki ikki qavatli binolar
qurilib, ishlatiladi. Bir qavatli binolar bir oraliqli va ko„poraliqli bo„lishi mumkin.
Binoni qamrab olgan (to„shak pitalari va uning ustidagi turli qoplamalar, to„sin
va fermali to„sinlar, ustun, plitali devorlar) kompleks konstruk-siyaga
karkazli bino
deb yuritiladi.
Karkazlar temir, temirbeton va ularning aralashmasidan tashkil topgan bo„lishi
mumkin. Karkazlarning materiallari texnik-iqtisodiy hisobi orqali tanlanadi.
Bir qavatli metall karkazli bino konstrulsiyasining chizmasi 6.1-rasmda
ko„rsatilgan. Bunda ustunlarga fermali to„sin o„rnatillib yig„ma
konstruksiya hosil
qilinadi (ko„ndalang rama), bunday yig„ma konstruksiyalarining bir nechtasi ma‟lum
oraliqlada o„rnatilib, ustunlar qatori (kolonnalar) hosil qilinadi.
Oraliqlar maxsus
konstruksiyalar bilan bog„lanadi.
6.1-rasm. Karkazli binoning konstruktiv chizmasi: 1-ustunlar; 2-to„sin fermasi; 3-
kran uchun ikkki tavirli to„sin; 4-fermalarni bog„lovchisi; 5-ustunlarni
yuqoridan
bog„lovchi
konstruksiya; 6-ustunlarni bog„lovchi
elementlar; 7-bog„lab
tortuvchi
moslamalar.
68
Ko„ndalang rama karkazning asosiy elementi hisoblanib (6.2-rasm), u pag„onali
(6.2,
a-rasm) va pag„onasiz (6.2,
b-rasm) poydevorga
mustahkam maxkamlangan
ustunlar hamda ustunga o„rnatilgan fermali to„sindan tashkil topgan. Ayrim hollarda
fermali to„sinlar o„rniga yaxlit to„sinlardan ham foydalaniladi.
Ustunning pag„onasiga, shunungdek to„sinning pastki
qismiga turli kesim va
uzunlikdagi qo„shtavrlar (relslar) o„rnatilib, ulardan ko„prikli
va osma kranlarning
yo„li sifatida foydalaniladi.
