kT
qI
C
ДФ
р-n o‘tishdan oqib o‘tayotgan tok va bazadagi zaryad tashuvchilarning yashash
vaqti
qancha katta bo‘lsa, diffuziya sig‘imi ham shuncha katta bo‘ladi.
Ikki elektr qatlamga ega bo‘lgan elektron – kovak o‘tish zaryadlangan kodensatorga
o‘xshaydi. O‘tish sig‘imi o‘tish
yuzasi S, uning kengligi va dielektrik doimiysi
bilan
aniqlanadi. O‘tish sig‘imi
to‘siq sig‘imi deb ataladi va quyidagi ifodadan aniqlanadi:
Na
Nd
U
qNd
S
C
K
Б
1
2
0
0
O‘tishga kuchlanish berilsa, bu vaqtda o‘tish kengligi o‘zgarganligi sababli, sig‘im ham
o‘zgaradi. Sig‘imning berilayotgan kuchlanish U qiymatiga bog‘liqligi
quyidagicha
U
U
U
C
C
K
K
Б
Б
0
.
To‘g‘ri ulangan o‘tishda musbat ishorasi, teskari ulanganda esa manfiy ishora olinadi. SB
berilayotgan kuchlanishga bog‘liqligi sababli р-n o‘tishni o‘zgaruvchan sig‘imli kondensator
sifatida qo‘llash mumkin.
To‘g‘ri kuchlanish berilganda diffuziya sig‘imi to‘siq sig‘imidan ancha katta bo‘ladi,
teskari kuchlanishda esa teskari. Shuning uchun to‘g‘ri kuchlanish berilganda р-n o‘tish inersiyasi
diffuziya sig‘imi bilan, teskari ulanganda esa – to‘siq sig‘imi bilan aniqlanadi.
Teskari ulangan p-n o‘tish tokining keskin ortishiga
mos keluvchi kuchlanish teshilish
kuchlanishi U
TESH
deb ataladi. Teshilishni ikki xil mexanizmi mavjud: elektr va issiqlik. Ikkala
holda xam tokning keskin o‘sishi p-n o‘tish sohasida EZTlarning qo‘shimcha generatsiyasi bilan
bog‘liq. Elektr teshilishda zaryad tashuvchilar soni kuchli elektr maydon ta’sirida, issiqlik
teshilishda esa – atomlarda bo‘ladigan termik generatsiya hisobiga ortadi.
