98
8-Mavzu: PSIXOLOGIK TRENINGNI EFFEKTIVLILIGINI
BAHOLASH
Reja:
1.Treningda oldindan mo‘ljallangan o‘zgarishlaming effektivliligini
baholash.
2.Effektivlilik me’zonlari va D.Kirkpatrik bo‘yicha guruhiy
me’zonlar: reaksiya, o‘rganish, xulq-atvor me’zoni, natijaviylik me’zoni.
3.Psixologik va predmetli me’zonlar
4.Psixologik treninglarda ishtirokchilaming oldindan mo‘ljallangan
o‘zgarishlarning psixologik fenomeni ehtimoli sifatida: (ruhiy
jarayonlarning o‘ziga xosligi, ko‘nikma va malakalar, ustanovkalar,
shaxsning munosabati, shaxsning o‘zi haqidagi tasavvurlari (Men
konsepsiya), maqsad va qadriyatlar tizimi, refleksiya darajasi,
kasbiy faoliyat effektivliligi, moddiy farovonlik, salomatlik darajasi,
uzoq umr ko‘rish.)
Tayanch tushunchalar: treningni samaradorligi, effektivliligini baholash,
effektivlilik me’zonlari, “Men” konsepsiya, refleksiya darajasi
1.Treningda oldindan mo‘ljallangan o‘zgarishlarning effektivliligini
baholash. Trening hozirda turli sohalarda keng qo'llanilib kelinmoqdaki, uning
natijasida ishlab chiqarish, ta’lim – tarbiya,
shaxslararo munosabatlar, turli
psixoemotsional zo’riqishlarni oldini olish va bartaraf etish kabi jarayonlarda
samarali ta’sirini ko’rsatmoqda. Faol ijtimoiy-psixologik tayyorgarlik usullari,
unda faoliyatning muvaffaqiyati asosan aloqa, hayotiy
funktsiyalarni topish
qobiliyati bilan belgilanadi. “T-guruhli” guruh usuli odatda aloqa jarayonini
rejalashtirishni faollashtirishning har qanday usulini anglatadi
Treningni effektivligini baholash ko’pgina tadqiqotchilar tomonidan tahlil
qilingan. U faol o'qitish usuli deb hisoblanadi (Yu.N. Emelyanov, I.V. Vachkov,
S.I. Makshanov, V.A. Pleshakov va boshqalar), shaxsga psixologik ta'sirning
ma'lum bir texnologik mashg'uloti sifatida (Yu.V. Makarov, L.A. Petrovskaya),
mashg'ulotning o'ziga xos interfaol shaklini tushunadi( E.V Sidorenko).
V.E. Levkinning fikriga ko’ra, psixotrainerning
asosiy vazifasi
ishtirokchilarga to'g'ri “simulyator”, kerakli vaqtda “mashq” qilish, norasmiy
99
ravishda zarur kayfiyatni yaratish va uni ushlab turish qobiliyati, zarur
psixologik o'zgarish uchun holat ekanligini ta’kidlaydi.
14
Trening guruhlarini tashkil etish tamoyillarining kengroq ro'yxati
Rossiyadagi o'quv instituti rahbari N.Yu Xryashcheva tomonidan taklif etilgan
bolib, aynan keltirilgan tamoillar asosida trening
tashkil etilishi treningni
samaradorligini oshiradi.
15
Bularga: o'zaro ta'sirlanish; ixtiyoriylik; faoliyat;
psixologik vaziyat; o'z-o'zini tashxislash; bu erda va hozirda aloqa; hissiyotlarni
boshqara bilish; aloqaning maxfiyligi; maxfiylik;
tadqiqot ijodiy pozitsiyasi;
xatti-harakatlarning ob'ektivligi (xabardorligi); sheriklik (sub’ekt – sub’ekt)
aloqasi kabi.
Rus psixologlarining izlanishlarida (E.V. Sidorenko, N.Yu. Xryashcheva
va boshqalar.) treningni samarali o'tkazishning eng muhim sharti yuqorida
ko'rsatilgan tamoyillarni amalga oshirishni hisobga olish kerak.
Umuman olganda, mashg'ulotda ma'lumot va munozara bo'limlari, juft va
guruhlardagi amaliy mashg'ulotlar, individual mashg'ulotlar,
biznes va rolli
o'yinlar, ishtirokchilarning mustaqil ishi, psixologik ta'sirning maxsus usullari va
ularni qo’llash vositalari bo'lishi kerak.
