|
Maktabim.uz
8-sinf Fizika
Sana:“A”«__»_______ 201__ y. “B”«__»_______ 201__ y. “V”«__» ________ 201__ y.
Darsning mavzusi: Jismlarning elektrlanishi
Darsning maqsadi :
Talimiy maqsad: O’quvchilarga jismlarning elektrlanishi xaqida tushuncha berish.
Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni tabiatga bo’lgan muhabbatini o’yg’otish, Tabiatni asrab avaylashga o’rgatish.
Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish,nutq madaniyatini o’stirish.
II.Dars turi: Maruza
III.Dars jixozi: Shisha va ibonit tayoqchalar
IV. Darsning xronologik tuzilishi:
№
|
Dars bosqichlari
|
Vaqt
|
1
|
Tashkiliy qism
|
3
|
2
|
O’tilgan mavzuni so’rash
|
10
|
3
|
Yangi mavzuni tushuntirish
|
15
|
4
|
Darsni mustaxkamlash
|
10
|
5
|
O’quvchilarni baxolash
|
5
|
6
|
Uyga vazifa.
|
2
|
Darsning borishi
1.Tashkiliy qism: O’quvchilarni darsga jalb qilish. Salomlashish. Yuqlama qilish. Dunyo yangiliklaridan xabardor qilish.
2. O’tilgan mavzu bayoni: Takrorlash
3.Yangi mavzuning bayoni:
Mavzu bayoni
Plastmassa taroq yoki ruchkani socliingizga ishqalab, maydalangan qog'ozga yaqinlashtiring. Ular qog'oz qiyqimlarini o'ziga tortganini ko'rasiz (2- rasm). Bu kabi hodisalarni odamlar qadim zamonlardayoq payqaganlar.
Bir necha yuz ming yil ilgari o'sgan ignabargli daraxtlar qoldig'ining toshga aylangan smolasini yunonlar «elektron» deb atashgan.
Mo'yna (jun)ga ishqalangan elektron (smola) turli mayda jismlarni o'ziga tortgan. «Elektr» so'zi ham shundan kelib chiqqan.
Ishqalangan jismlarning tortishish hodisasini birinclii bo'lib yunon olimi Fales Miletskiy (mil. av. 625—547) aytgan.
Buyuk bobokalonimiz Abu Rayhon Beruniy (973— 1048) ham bir-biriga ishqalangan jismlarning tortishish xossasiga ega bo'lib qolishini o'rgangan. Beruniy «elektron» tayoqchani «kahrabo» deb atagan. «Kahrabo» so'zi forschadan «somon tortuvchi» ma'nosini anglatadi. Haqiqatan ham, mo'ynaga ishqalangan kahrabo tayoqcha somon bo'laklarini o'ziga tortadi.
Kahrabo kamyob bo'lgani uchun uning o'rniga ebonit yoki sliisha tayoqchalardan foydalaniladi. Ebonit — bu oltingugurt aralashtirilgan kauchuk (qattiq rezina)dan tayyorlangan material.
Ebonit tayoqchani mo'ynaga ishqalaganda ham, sliisha tayoqchani shoyiga ishqalaganda ham tayoqchalar elektrlanib qoladi.Elektrlangan jismlarga faqat qattiq jismlar emas, balki suyuq va gaz holatdagi moddalar ham tortiladi. Masalan, elektrlangan tayoqcha jildirab tushayotgan suvni ham, sham alangasini ham o'ziga tortadi.
Bir xil ishorali elektrlangan jismlar bir-biridan itariladi, turli ishorali elektrlangan jismlar esa bir-biriga tortiladi.
4.Darsni mustaxkamlash uchun savollar:
Jismlarning elektrlanganligini tajribada qanday payqash mumkin?
«Elektr» so'zi qayerdan kelib chiqqan?
Ishqalangan jismlarning tortishish hodisasi birinchi bo'lib kim tomondan aytilgan?
Beruniy ishqalangan jismlarning tortishishi haqida nimalarni yozib qoldirgan?
5.Uyga vazifa: 4-5 - betni o’qib kelish.
O’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari:________________________________
8-sinf Fizika
Sana:“A”«__»________ 201__ y. “B”«__»_______ 201__ y. “V”«__» _______ 201__ y.
Darsning mavzusi: Elektroskop va elektrometr. O'tkazgichlarva izolatorlar
Darsning maqsadi :
Talimiy maqsad: O’quvchilarga Elektroskop va elektrometr. O'tkazgichlarva izolatorlar xaqida ma’lumot berish.
Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni tabiatga bo’lgan muhabbatini o’yg’otish, Tabiatni asrab avaylashga o’rgatish.
Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish,nutq madaniyatini o’stirish.
II.Dars turi: Maruza
III.Dars jixozi: Darslik, plakat, slaydlar, tarqatma materiallar
IV. Darsning xronologik tuzilishi:
№
|
Dars bosqichlari
|
Vaqt
|
1
|
Tashkiliy qism
|
3
|
2
|
O’tilgan mavzuni so’rash
|
10
|
3
|
Yangi mavzuni tushuntirish
|
15
|
4
|
Darsni mustaxkamlash
|
10
|
5
|
O’quvchilarni baxolash
|
5
|
6
|
Uyga vazifa.
|
2
|
Darsning borishi
1.Tashkiliy qism: O’quvchilarni darsga jalb qilish. Salomlashish. Yuqlama qilish. Dunyo yangiliklaridan xabardor qilish.
2. O’tilgan mavzu bayoni: Takrorlash
3.Yangi mavzuning bayoni:
Plastmassali taglikka o'rnatilgan simga ikki buklangan folgani ko'rsatilganidek osib qo'yamiz. Folga — bu yupqa metall qog'oz. Odatda, choy yoki shokolodlar o'ralgan zarqog'oz ham folgadan iborat.
Ebonit tayoqchani mo'ynaga ishqalab elektrlaymiz va uni simga tekkizamiz. Bunda sim ham, unga osilgan folga yaproqchalar ham elektrlanib qoladi va yaproqchalar bir-biridan itariladi. Bunga yaproqchalarning bir xil ishorali elektrlanganligi sabab bo'ladi. Bu tajriba clcktroskopning ishlashiga asos qilib olingan. «Elektroskop» so'zi yunoncha «elektron» va «skopeo» so'zlaridan olingan. "Skopeo" — "kuzatmoq” , "payqamoq" demakdir.
Elektroskop — jismlarning elektrlanganligini sezish, kuzatish uchun qo'llaniladigan asbob.
Jismlarning qay darajada elektrlanganligini aniq- laydigan ko'rsatkichli va darajalangan elektroskop — elektrometr deb ataladi.
Elektrometr — jismlarning elektrlanganlik darajasini aniqlovchi asbob.
Elektrometrda metall sterjen (1) ga muvozanatlangan ko'rsatkich (2) o'rnatilgan. Sterjen va ko'rsatkichni tashqi ta'sirlardan himoya qilish uchun metall g'ilof (3) yerga ulangan.
Ikkita bir xil elektrometr olaylik. Ulardan birining sharchasi elektrlangan bo'lsin. Ularni yonma-yon qo'yib, elektrometrlar sharchalarini shisha tayoqcha bilan o'zaro ulaylik. Elektrlangan elektrometrning ko'rsatishi o'zgar- maydi. Uning elektrlanganligi ikkinchi elektrometrga shisha tayoqcha orqali o'tmaydi (10- a rasm). Bunga sabab, shisha elektrni o'tkazmaydi.
Endi elektrometrlar sharchalarini metall tayoqcha bilan o'zaro ulaylik. Birinchi elektrometrning elektrlanganligi ikkinchi elektrometrga o'tadi. Natijada, birinchi elektrometr ko'rsatishi kamayadi, ikkinchisiniki esa ortadi. Bunga sabab, metall elektrni yaxshi o'tkazadi.
|
