89
BOSHLANG’ICH SINFLARDA MATEMATIKA FANINI
O’QITISHNING INTERFAOL USULLARI
Jamoliddinova Shirinbu Òlmasboyevna-
Farģona viloyati Bag'dod tumani 22-umumta'lim maktabi
boshlang'ich ta'lim òqituvchisi
Kalit so’zlar: interfaol usul, innovatsiya, interfaol, pedagogik mahorat, samaradorlik,
didaktik vazifa, xotira, ta’lim sifati, bilim, axborot vositalari, kompyuter.
Ключевая слова:
инновации, интерактивный, педагогические навыки,
эффективность, дидактическое задание, объем памяти, качество образования,
знание, средства массовой информации, компьютер.
Keys words:
innovation, interactive, pedagogical skills, efficiency, didactic
task, memory, quality of education, knowledge, media, computer.
Annotatsiya: ushbu maqolada boshlang’ich sinflarda matematika o’qitishda
interfaol metodlardan foydalanish haqida ma’lumotlar berilgan.
Аннотация:
в данной статье представлена информация об
использовании интерактивных методов в обучении математике в начальных
классах.
Annotation:
this article provides information on the use of interactive
methods in teaching mathematics in the primary grades.
Matematika o‘qitish metodikasi eng avvalo kichik yoshdagi o‘quvchilarni
umumiy tizimda o‘qitish va tarbiyalash vazifasini qo‘yadi.Umumiy metodika boshlang‘ich
sinf matematikasining mazmunini va tizimliligini aks ettiradi, har bir bo‘limni o‘qitishning
o‘ziga xos xususiy metodlarini o‘rgatadi.
Ta’lim tizimida o’quvchilarni bilim olishi birinchi o’rinda turishini hamma
yaxshi biladi. O’quvchi o’qituvchi bergan har bir bilimini yaxshi o’zlashtirishi
uchun turli xil metodlarni qo’llash lozim.
90
Yangicha metod yoki innovatsiyalarni ta’lim jarayoniga tadbiq etish haqida gap
borganda interfaol usullarning o’quv jarayonida qo’llanilishi tushuniladi. Hozirgi vaqtda
ta’lim jarayonida o’qitishning zamonaviy metodlari keng qo’llanilmoqda. O’qitishning
interfaol metodlarini qo’llash o’qitish jarayonida yuqori samaradorlikka erishishga olib
keladi. Bu metodlarni har bir darsning didaktik vazifasidan kelib chiqib tanlash maqsadga
muvofiq. Faqatgina o’qituvchi emas, balki o’qituvchi bilan birgalikda o’quvchi ham faol
bo’lishi hozirgi kunning talabi hisoblanadi.
Bolalarga dars jarayonlarini turli xil ko’rnishdagi metodlar o’yinlar orqali ularga
tushuntirib ularni psixikasiga mos dars jarayonlarni tashkil qilamiz. Dars jarayonida
bolalarni zerkitib qo’ymaslik uchun ularga turli xildagi metodlar asosida dars jarayonni
tashkil qilamiz. Hattoki, ma’lum bir kitobni o’qiganda, sahifalarida turlicha mazmun kashf
etishni ko’ramiz. Masalan: L.N.Skatkinning “Metodika” kitobini varaqlaganda, kitobning
boshida metodikaning umumiy masalalariga daxldor bo’lgan, boblarida avtorning tilida
ko’plab metod so’zi uchraydi. Lekin, xususiy masalalariga bag’ishlangan boblarida avtor
“metod” so’zi o’rniga “usul” so’zi ishlatilgan. O’qitishning interfaol usullarini tanlashda
ta’lim
maqsadi, ta’lim oluvchining soni va imkoniyatlari, o’quv muassasasining o’quvmoddiy
sharoiti, ta’limning davomiyligi, o’qituvchining pedagogik mahorati va boshqalar
e’tiborga olinadi. Interfaol metodlar deganda- ta’lim oluvchini faollashtiruvchi va mustaqil
fikrlashga undovchi, ta’lim jarayonining markazida ta’lim oluvchi bo’lgan metodlar
tushuniladi. Bu metodlar qo’llanilganda ta’lim beruvchi ta’lim oluvchini faol ishtirok
etishga chorlaydi. Interfaol metod biror faoliyat yoki muammoni o’zaro muloqotda, o’zaro
bahs-munozarada fikrlash asnosida, hamjihatlik bilan hal etishdir. Bu usulning afzalligi
shundaki, butun faoliyat o’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatib, mustaqil hayotga
tayyorlaydi.
Interfaol metodlar orqali o’quvchilarning tashabbuskorligi hamda jamoaviy
izlanuvchanligini oshiriladi. Interfaol metodlardan foydalanib darslarni tashkil
etilsa, o’quvchi darsga bo’lgan qiziqishi yanada oshadi va ta’lim sifati
yaxshilanadi.
Interfaol usullar orqali o’tilgan darslar o’quvchini ijobiy fikrlashga, olingan
91
axborotlarni faollikda hal etishga, fikrini erkin bayon qilishga, hamkorlikda ish
yuritishga, fikrni yozma bayon etishga chorlaydi. Interfaol metodlar orqali
o’tiladigan darslarda an’anaviy usullardan voz kechish degani emas, balki
mazmunni o’zaro faollikda hal eta olishdir. Interfaollik bu faollikdir, ya’ni
o’quvchi va o’qituvchi o’rtasidagi o’zaro muloqoti asosida kechadi. Albatta, har
bir ishning maqsadi bo’lgani kabi interfaol usullarni qo’llashdan maqsad bo’ladi.
Interfaol usulning bosh maqsadi o’quv jarayoni uchun eng qulay vaziyat yaratish
orqali o’quvchilarning faol, erkin fikr yuritishga muhit yaratishdir. U o’zining
intelektual salohiyatini, imkoniyatlarini namoyon etibgina qolmay, balki o’quv
sifatini va samaradorligini oshiradi, ta’minlaydi. Matematika darslarida interfaol metodlar
orqali tashkillashtirilsa, dars ham qiziqarli, ham mazmunli o’tishi mumkin. Chunki, biz
bilamizki, boshlang’ich sinf o’quvchilar juda o’yinqaro bo’lishadi. Shuning uchun ham
darslarni rangbarang metodlarni tashkil qilish maqsadga muvofiq. Misol uchun
“Ko’paytirish jadvali”ni tushunishida o’quvchi qiynaladi. Agar bu mavzularni
tushuntirishda interfaol metodlar orqali tushuntirilsa, o’quvchining xotirasiga ham qolishi
osonroq bo’ladi.
Hozirgi yuksalish va yangilanish davrida yashar ekanmiz biz o’qituvchilar
interfaol metodlar asosida dars jarayonalarini tashkil qilamiz. Oddiygina
o’qitish metodini olsak, bu tushuncha didaktika va metodikaning asosiy
tushunchalaridan biridir. Didaktika va metodikaga oid hozirgi zamon
ishlarining ko’pchiligida o’qitish metodlari o’qituvchi va o’quvchilarning
birgalikdagi faoliyatlari usullari, bo’lib, bu faoliyat yordamida yangi bilimlar,
malaka va ko’nikmalarga erishiladi, o’quvchilarning dunyoqarashlari
shakllanadi, ularning qobilyatlari rivojlanadi. Darsda o’quvchilar faolligini oshiruvchi
vositalardan biri-interfaol metodlardir. Bu uslublar maktab pedogikasi uchun yangilik
emas. Ulardan ilgari ham foydalanib kelingan.
Qachonki, bu metodlar samarali natija bera oladi:
-Dars va mavzuning maqsadlari to’g’ri aniq tanlanganda;
-Mavzuga mos metodlarni tanlay olinsa;
-Bir metod butun dars davomida qamrab olmasdan, balki kichik daqiqalarni
92
qamrab olsa;
-Tanlagan metod o’quvchilarga yangi bir axborotlarni yetkazib bersa,
o’quvchi mavzuni nima haqidaligini tezgina tushuna oladi.
Biz dars jarayonida metodlarni qo’laymiz dedik, bu bilan o’quvchilarning
dars materiallarini o’zlashtirish darajasini ancha yuqori bo’ladi. Biz dars
jarayonida bolalarni yoshiga va bilim darajasiga qarab, interfaol metodlardan
foydalanib dars o’tamiz. So’ngi yillarda pedagogika faoliyatda turli axborot vositalari
(kopyuter, televideniya, radio, nusxa ko’chiruvchi qurilma, slayd, video va audio
magnitofonlar) yordamida ta’lim jarayoni tashkil etilishiga alohida e’tibor
qaratilmoqda. O’qituvchilar oldida ta’lim jarayonida turli axborot vositalardan
o’rinli va maqsadga muvofiq foydalanish vazifasi turibdi.
Biz o’qituvchilar darslarni turli xil innavotsion metodlar orqali tushuntirib,
yoritib bolalarga yetkazib berishga harakat qilishimiz kerak.
|
