MASHINASOZLIKDA ISHLATILADIGAN METALl MATERIALLAR UCHUN TALAB ETILADIGAN XUSUSIYATLAR
Sanoatda metallar asosan qotishmalar shaklida qo'llaniladi:
qora (chugun va po'lat),
rangli (bronza, latun, duraluminiy va boshqalar.)
Chugun va po'lat – bu uglerod (C) bilan temir (Fe) qotishmalari. Ammo po’lat tarkibida uglerod miqdori chugungan bir oz kamroq.
Chugunda 2~4% gacha uglerod bor, uning tarkibida Silicon (Si) , marganets (Mg), fosfor (P) va oltingugurt (S) ham mavjud va u mo'rt qattiq qotishma, shuning uchun u zarbasiz ishlaydigan mahsulotlarda ishlatiladi - isitish radiatorlari, stanoklar va boshqa mashinalarning asosi – staninalar va boshqalar chugundan chiqariladi.
Po’lat, chugun kabi, Silicon (Si) , marganets (Mg), fosfor (P) va boshqa elementlarning aralashmalariga ega, ammo kamroq miqdorda, va u nafaqat mustahkam, balki plastik metall hamdir.
Shuning uchun po’latga yaxshi ishlov berilishi mumkin va u yumshoq va qattiq bo’ladi. Qattiq po'lat simlar, mixlar, vintlar, zaklyopkalar va boshqa mahsulotlar ishlab chiqarish uchun ishlatiladi.
Juda qattiq po'latdan metall konstruktsiyalari va asbobsozlik mahsulotlari (asbobsozlik po'lat) ishlab chiqariladi. Asbobsozlik po'lat konstruktiv po’latdan qattiqroq va chidamliroq bo’ladi.
Xrom (Cr), nikel (Ni), volfram (W), vanadiy (Va) kabi elementlar po'latga qo'shimcha ravishda maxsus fizik xususiyatlar beradi — kislotaga chidamlilik, zanglamaslik, issiqlikka chidamlilik va boshqalar.
Rangli qotishmalardan eng keng foydalaniladiganlar – bu bronza, latun va duraluminiy.
Bronza – mis asosida kalay, alyuminiy va boshqa elementlarning qo'shilishi bilan paydo bo’ladigan sariq-qizil qotishma. U yuqori kuchga va korroziyaga qarshi chidamlilik bilan ajralib turadi. Bronzadan sanitariya-texnika buyumlari, quvurlar, ishqalanish va yuqori namlik sharoitida ishlaydigan qismlar ishlab chiqaradi.
Latun – tsink va misning qotishmasi, sariq rangda bo’ladi. Yuqori qattiqlik, plastiklik, korroziyaga qarshilikka ega. Plitalar, simlar, olti burchakli prokat shaklida ishlab chiqariladi va ko'pincha yuqori namlik sharoitida ishlaydigan qismlarni ishlab chiqarish uchun ishlatiladi.
Duraluminiy – alyuminiy asosida mis, tsink, magniy va boshqa metallar qotishmasi, kumush rangda bo’ladi. Yuqori korroziyaga qarshi xususiyatlarga ega, yaxshi ishlanadi. Duraluminiy yengil va bardoshli tuzilmalar talab qilinadigan aviasozlik, mashinasozlik, muhandislik va qurilishda keng qo'llaniladi.
|
