38
9-mavzu.Tadbirkorlik etikasi va madaniyati
Tadbirkor faoliyati faqat tadbirkorlikning huquqiy va tashkiliy asoslari- ga bog’liq
bo‘lmasdan, u insonlar, qo‘l ostida xizmat qiluvchi mutaxassis va ishchilar, ayniqsa, chet
ellik hamkasblari –biznesmenlar doirasida umumaxloqiy me’yorlarga rioya qilishi bilan
ham baholanadi. Ishdagi muvaffaqiyatning yarmidan ko’prog’i uning odobi, madaniyati,
dun- yoqarashi, ishbilarmonlik qoidalarini qay darajada bilishiga bevosita bog’liqdir.
Umuman, tadbirkorlik ham madaniyatdir. Aytishlaricha,
madaniyatli odam
tadbirkor bo‘lishi shart emas, ammo tadbirkor inson madaniyatli bo‘lishi lozim. Arastu
(Arestotel) o‘z zamonida birinchi bo‘lib axloq to‘g‘risida gapirib: “Axloq – nimani
qilishimiz va nimadan o‘zimizni tiy- ishimiz kerakligini aniqlashimizga yordam beradi”,
- degan edi. Preziden- timiz I. Karimov axloq tushunchasiga quyidagicha ta’rif berdi:
“Axloq – ma’naviyatning o‘zagi. Inson
axloqi shunchalik salom-alik, xush-
muomaladangina iborat emas.
Axloq bu, avvalo, insof va adolat tuyg’usi, iy- mon,
halollik degani”.
Darhaqiqat, axloq biz uchun – avvalo, insoniy munosabatlar shuningdek
insonlarning fe’l-atvorlari, ularning qanchalik maqbul nuqtai nazardan ko’rib chiqish va
baholashga imkon beruvchi bilim sohasidir.
Tara- qqiy yetgan davlatlarda, ayniqsa,
Yaponiya va AQShda firmalarning “Etika kodeksi” va biznesmenlarning alohida kasb
ustalari guruhlarining “Ishbilar- monlik kodeksi” keng qo‘llaniladi. “Biznesmenlarning
axloq kodeksi” bi- rinchi marta AQShda 1913 yili ishlab chiqilgan bo‘lib, unda
tadbirkorlik faoliyatini yuritishning asosiy qoidalari qabul qilingan. Bu qoidalar yagona
asosga jamlangan bo‘lib, ular biznes sohasidagi
usul va siyosatni baholash, haqiqat va
adolatlilik tushunchalari bilan uyg’unlashishi belgilangan.
Vaqt o‘tishi bilan kodeks bir necha bor takomillashdi.
Natijada, bu borada turli
firmalar va kompaniyalar tomonidan to’plangan, ularning
tajriba- siga asoslangan,
umumlashgan G’arb ishbilarmonlik dunyosida keng ma’lum bo‘lgan quyidagi
“Biznesmenning axloq kodeksi” shakllandi:
