189
3.2.1-jadval
Telekommunikatsiya sohasida billing tizimlari tomonidan bajariladigan
funksiyalar
Guruh
nomeri
Guruh nomi
Guruh tarkibiga kiruvchi funksiyalar
1
2
3
1-
guruh
Hisob-kitob
operatsiyalari
–
ko‘rsatilgan xizmatlar, ya’ni kommutatordan
qo‘ng‘iroqlar to‘g‘risida batafsil axborotlarni
aniqlash;
–
kommutatordan olingan ma’lumotlarga ishlov
berish;
–
ko‘rsatilgan xizmatlar qiymatini aniqlash va
baholash;
–
abonentga hisoblangan summani aniqlash;
–
soliqlar va chegirmalarni hisob-kitob qilish;
*mijoz nomiga hisob-kitob (schyot)ni
shakllantirish va chiqarish;
–
mijozga shakllantirilgan
hisob-kitob
(schet)ni etkazilishini ta’minlash;
–
abonetlar shaxsiy schetlarini boshqarish.
2-
guruh
Axborotlashtirish
xizmatlari
–
abonentlar, mahsulot va xizmatlar to‘g‘risida
axborotlarni berish;
–
ta’riflar, cheklovlar, qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan
kombinatsiyalar to‘g‘risidagi axborotlarni berish;
–
billing to‘g‘risidagi boshqa ma’lumotlar, masalan,
hisob-kitob va ularni taqdim etish jadvali,
abonentlarni
xabardor
qilish
jarayonlarini
boshqarish, axborotlarni eskirishi to‘g‘risidagi
tezkor axborotlarni taqdim etish
3-
guruh
Moliyaviy
xizmatlar
–
to‘lovlarga ishlov berish va ularni taqdim etilgan
schyotlar hamda xizmatlar bo‘yicha yopish;
–
abonentlarning debitorlik
qarzlari va
ularning yopilishini boshqarish;
–
soliqlar bo‘yicha ma’lumotlarga ishlov berish
Keltirilgan 3.2.1-jadvaldagi ma’lumotlardan ko‘rinib turibdiki,
billing
tizimlari ko‘p funksiyali tizimlar hisoblanadi.
Birinchi guruhga kiruvchi funksiyalarning ushbu tizimlar asosida bajarilishi
va boshqarilishi millionlab abonentlarga ko‘rsatilgan telefon aloqa xizmatlariga
190
ketgan vaqt sarfi hamda to‘lanadigan haqni tez va aniq hisob-kitob qilish, ushbu
haqni mijozlar schyotlaridan undirib olish imkonini beradi.
Ikkimchi guruhga kiruvchi funksiyalar, ko‘rinib turibdiki,
mijozlarning turli
axborotlarga talablarini qondirishga qaratilgandir, chunonchi, ushbu funksiyalar
orqali mijozlarga xizmatlar va mahsulotlar turlari,
ishlash rejimlari, ularning
baholari (tariflari), chegirmalar, cheklovlar, abonentlik schyotlaridagi pul
mablag‘lari holati va harakati, shuningdek boshqa axborotlar taqdim etiladi.
Uchinchi guruh funksiyalar makon va zamonda katta ko‘lamda va miqdorda
iqtisodiy jarayon sifatida yuz beradigan telefon aloqa
xizmatlariga oid moliyaviy
munosabatlarni o‘lchash, baholash, hisob-kitoblarni to‘g‘ri va o‘z vaqtida amalga
oshirish imkonini beradi.
Billing tizimlarida shakllanadigan axborotlar telefon aloqa xizmatlari
operatorlarida ko‘rsatilgan xizmatlardan olingan daromadlar, ularga qilingan sarf-
xarajatlar, foyda yoki zararlar,
mijozlar bilan hisob- kitoblar, debitorlik va
kreditorlik qarzlar, shuningdek faoliyatning boshqa ko‘rsatkichlarini buxgalteriya
hisobi va hisobotida aks ettirishda asosiy manba hisoblanadi. Binobarin, billing
tizimlarini
telefon
aloqa
xizmatlari
operatorlarida
qo‘llaniladigan
kompyuterlashtirilgan hisob tizimlari bilan integratsiyalashtirish
ularda olib
boriladigan operativ hisob, boshqaruv hisobi va moliyaviy hisobni ham
avtomatlashtirilgan tarzda yuritish imkonini beradi.
Billing tizimini kompyuterlashtirilgan hisob tizimi bilan integratsiyalash
qator afzalliklarga ega.
Birinchidan, billing tizimi orqali mijozlarga ko‘rsatilgan xizmatlar va ular
uchun undirilgan to‘lovlar to‘g‘risidagi axborotlar
hisob tizimiga abonentlar,
shaxsiy schetlar va shartnomalar kesimida avtomatik tarzda uzatiladi. Bu, o‘z
navbatida, tanlangan analitik kesimlarda ko‘rsatilgan xizmatlardan olinadigan
daromadlar analitik hisobi avtomatlashtirilgan tarzda yuritilishini ta’minlaydi.
Ikkinchidan, billing tizimi bilan integratsiyalash orqali hisob tizimi abonetlar
tomonidan amalga oshirilgan to‘lovlarni on-line rejimida qayd etish imkoniyatiga
ega bo‘ladi.
191
Uchinchidan, hisob va biling tizimlari ma’lumotlarini o‘zaro taqqoslashda
ham billing, ham hisob tizimidagi xatoliklarni izlab topish va to‘g‘rilash
imkoniyatlari paydo bo‘ladi.
Billing va hisob tizimlari integratsiyalashuvini aloqa xizmati operatorlarida
quyidagi ikkita muqobil variantdan biri bo‘yicha amalga oshirish mumkin:
Operativ hisob vazifalari bajarilishini to‘liq
billing tizimiga yuklash,
boshqaruv va moliyaviy hisobni esa to‘liq korxonalarda qo‘llaniladigan amaliy
dasturlar paketi (masalan, “1C:Buxgalteriya” dasturi) asosida yuritish varianti;
Operativ hisob ayrim vazifalari bajarilishini billing tizimiga yuklash, ayrim
qismini esa boshqaruv va moliyaviy hisobi vazifalari bilan birgalikda korxonalarda
qo‘llaniladigan amaliy dasturlar paketi, masalan “1C:Buxgalteriya” dasturi asosida
bajarish varianti;
Billing va hisob tizimlari integratsiyalashuvining birinchi variantini
ko‘rgazmali tarzda quyidagicha ifodalash mumkin (3.2.3-rasmga qarang).
