132
bo‘linishligidir.
Tashkiliy murakkablik tizimning asosiy xususiyati sanaladi va u
elementlar o‘rtasidagi o‘zaro aloqalar (o‘zaro harakatlar)
miqdori bilan
aniqlanadi. Elementlar o‘rtasidagi chatishib, qo‘shilib ketgan o‘zaro
aloqalar
shunday tuzilganki, u birorta parametr aloqasining o‘zgarishiga olib keladi.
Tashkiliy murakkablik elementlar tizimini tashkil etuvchi tavsiflar miqdori
bo‘lmagan,
yaxlit holda, faqat tizimga tegishli tavsiflarni aniqlaydi. Umuman
olganda, tizim uni tashkil etuvchi elementlardan boshqacharoq
tavsiflarga ega
bo‘libgina qolmay, balki uning barcha qismlaridan sifat jihatidan farqlanadi.
Shuningdek elementlar ega bo‘lmagan boshqa vazifalarni ham bajarish
xususiyatiga ega.
Tizim butunligining o‘ziga xosligi
bilan aniq lanadigan yangi
xususiyatlarning paydo bo‘lishi ba’zan emerjentlik (inglizcha «emergent» —
yuzaga keluvchi, paydo bo‘luvchi) deb ataladi. Tizimlarni qismlarga, ayniqsa o‘zi
tarkib topadigan elementlarga bo‘lganda bunday vazifalar yoki tavsiflar o‘z-
o‘zidan yo‘q bo‘ladi.
Maqsadga qaratilganlik. Tizim umumiy xususiyatga ega, ya’ni u umumiy
maqsadga erishishga harakat qilishga qaratilgan. Tizimning maqsadga
yo‘naltirganligini ifodalovchi barcha elementlar uchun umumiy bo‘lgan o‘zaro
aloqalarning maqsadli qoidalari maqsadning mavjudligini belgilaydi.
Tizimning tarkiblashganligi — bu tizimning
alohida elementlari va
ularning tashqi muhit bilan o‘zaro harakati o‘rtasidagi ichki aloqalarning doimiy
tarkibidir. Tizim tarkibi — uning faoliyati samaradorligini ko‘p
jihatdan
belgilovchi muhim tavsiflardan biri sanaladi.
