145
texnik vositalar kompleksi, shuningdek, ushbu vositalar va texnologik
jarayonlarga tegishli hujjatlardir.
Matematik ta’minot. Matematik ta’minot — axborot tizimida vazifalarni hal
etishda foydalaniladigan axborotlarni qayta ishlash algoritmi, modellari,
matematik uslublari majmui.
Dasturiy ta’minot — bu axborot tizimining maqsad va vazifalarini amalga
oshirish uchun dasturlar majmui, shuningdek texnik
vositalar kompleksining
me’yorida ishlab turishi demakdir.
Dasturiy ta’minot tarkibiga umumiy tizimli va maxsus dasturli mahsulotlar,
shuningdek texnik hujjatlar, jumladan: operatsion tizimlar, dasturlash tizimi,
dasturchining
asbob-uskuna
vositasi,
test
va
tashxis
dasturlari,
telekommunikatsiyaning dasturiy vositasi,
axborotni himoyalash, funksional
dasturiy ta’minot (avtomatlashtirilgan ish joylari, ma’lumotlar bazalarini
boshqarish tizimi va hokazo) kiradi.
Umumiy tizimli dasturiy ta’minot. Ularga foydalanuvchiga mo‘ljallangan va
axborotni qayta ishlashning an’anaviy vazifalarini hal etish uchun belgilangan
dasturlar kompleksi kiradi. Ular kompyuterlarning imkoniyatlarini kengaytirish,
ma’lumotlarni qayta ishlash jarayonini boshqarish
va nazorat qilishga xizmat
qiladi.
Maxsus dasturiy ta’minot. Aniq bir dasturiy tizimni yaratishda ishlab
chiqilgan dasturlar majmuini ifoda qiladi. Uning tarkibiga turli darajada o‘xshash
ishlab chiqilgan modellar, ma’lum bir obyektning ishlashini aks ettiruvchi amaliy
dasturlar paketi kiradi.
Uslubiy ta’minot va tashkiliy ta’minot — axborot tizimini ishga tushirish va
ishlatish jarayonida axborot tizimi xodimlarining texnik vositalar bilan va o‘zaro
ta’sirini belgilovchi metodlar, vositalar va hujjatlar majmuidir.
Ergonomik ta’minot (sharoit) — ish joylariga, axborot modellariga,
xodimning ish faoliyatiga nisbatan turli ergonomik talablardan iborat hujjatlar,
ularni amalga oshirish usullari to‘plamidir.
Maqsad — xodim ishining yuqori samaradorligini ta’minlash.
146
Huquqiy ta’minot — axborot tizimining
huquqiy maqomi va uni ishga
tushirishni belgilovchi huquqiy me’yorlar majmuidir. Axborotni olish qayta
o‘zgartirish va foydalanish tartibi belgilab qo‘yiladi. Huquqiy ta’minotning
asosiy maqsadi qonunchilikni mustahkamlash sanaladi. Huquqiy ta’minot
tarkibiga qonunlar, farmoyish, hukumat organlari qarorlari, buyruqlari,
yo‘riqnomalari
va vazirliklar, idoralar, mahalliy hukumat organlarining boshqa
me’yoriy hujjatlari kiradi.
Lingvistik ta’minot — axborot tizimi xodimlari va texnik, dasturiy va
axborot ta’minoti xodimlarining muloqot tili majmui (til vositasi), shuningdek,
axborot tizimida foydalaniladigan atamalar majmui.
Axborot tizimning funksional qismi axborot tizimining vazifa va topshiriqlari
bajarilishini ta’minlaydi. Amalda bu yerda tashkilotni
boshqarish tizimining
modeli saqlanadi. Mazkur tizim doirasida boshqaruv maqsadlarining
funksiyalarga, funksiyalarning esa axborot tizimi kenja tizimiga o‘zgarishi ro‘y
beradi. Kenja tizimlar vazifalarni amalga oshiradi. Ular tizimning biror bir
belgisiga ko‘ra ajratib ko‘rsatilgan qismidir. Odatda axborot tizimida funksional
qism funksional belgilariga ko‘ra kenja tizimlarga bo‘linadi:
boshqaruv darajasi (oliy, o‘rta, quyi);
boshqariladigan resurs turi (moddiy, mehnat, moliyaviy va hokazo);
qo‘llanish sohasi (bank, jamg‘arma bozori va hokazo);
boshqaruv ishi va davri.
Shuni qayd etish lozimki, avtomatlashtirilgan axborot tizimining funksional
qismi tarkibi va mazmuni ma’lum bir obyektga bog‘liq. Axborot tizimining
ta’minlovchi qismi tarkibi va mazmuni turli obyektlar uchun bir xilda bo‘ladi.
