Agrobilogiya fakulteti Issiqxona ishini tashkil etish va yuritish yo`nalishi 20-22-guruh talabasi Ergasheva Irodaning tayyorlagan mustaqil ishi

Antivitaminlar

Antivitaminlar (anti ... lot. vitaminlar) – tirik hujayraning vi-taminlardan foydalanishiga toʻsqinlik qiladigan moddalar. Ular vitaminlarni parchalab, nofaol shaklga aylantiradi; kimyoviy tuzilishiga koʻra vitaminlarga yaqin boʻlsada, qarama-qarshi biologik ta’sirga ega. Mac, glyukoaskorbin kis-lota askorbin kislota (S vitamin)ning antivitaminidir.

Antivitaminlar deb shunday moddalarga aytiladiki, ularning ta’sir etish mexanizmlaridan qat’iy nazar vitaminlarning organizmda bajaradigan biologik funktsiyalari bug’ib yoki tuxtatib qo’yiladi. Antivitaminlar 2 guruxga bo’linadi: 1) Tuzilish jihatdan vitaminga o’xshash va organizmda vitaminlarga nisbatan raqobatli ta’sirga ega bo’lgan moddalar. 2) Vitaminlarni kimyoviy jixatdan o’zgartiruvchi yoki organizmda ularning so’rilishnini qiyinlashtiruvchi, yoki vitaminning biologik samaradorligini pasaytiruvchi ta’sirga ega bo’lgan birikmalar. Antivitaminlarning ta’siri molekulalarning tuzilmaviy jihatiga bog’liq bo’lib, ular ferment komplekslari bilan birikkanda, bu komplekslarni nofaol shaklga o’tkazib qo’yishda ishtirok etadilar.

Hozirgi kunda odam va hayvonlarni vitaminlarga bo’lgan extiyoji juda oshib borayotganini inobatga olinsa, bu ehtiyojni fakat tabiiy manbalar evaziga qondirish mumkin emas. Bu narsa chorvachilikni industrializatsiyasi, odamlarni oziqlanishini tobora zamonaviy fan yutuqlariga tayangan holdagi samarali oziqlanish tuzilmasiga o’taborishi, shuningdek odamning ko’p hollarda ekstremal sharoitlar (kosmos, qutblar) da yashashi uchun zarurat tug’ilishi bilan bog’liqdir.
Bundan tashqari-vitaminlar va ularni xosilalari, shuningdek koferment shakllari va xillari dorivor moddalar sifatida ko’p kasalliklarni davolashda tobora ko’p ishlatilmoqda.
Butun dunyoda hozirgi kunda kimyoviy uslubda sintezlash qatori-vitaminlarni mikrobiologik usulda sintezlash alohida ahamiyatga ega bo’lib bormoqda.
Vitaminlar sinfiga mansub bo’lgan xilma-xil past molekulali organik moddalar xar xil kimyoviy tuzilishga ega bo’lib, bizni tabiat haqidagi bilimlarimizni tobora teranlashib borgani sari ularga oid bilim, malaka va ko’nikmalar ham o’zgarib, chuqurlashib bormoqda.

Mikroorganizmlarning vitaminlarni biosintezlash kobiliyatiga ega ekanligi ma’lum bo’lgandan keyin bundan foydalanishga oid tadqiqotlar o’tgan asrning 30-40-yillaridan boshlangan edi. Bu davrda M.N. Meysel va Ye.N. Odinova tomonidan hamirturushdan foydalanib vitamin B1 ga boy aralashma olish uslubi ishlab chiqildi. Birozdan so’ng hamirturushni Rossiyada nurlantirib vitamin D2 ga o’tkazish va vitamin C ni mikrobiologik uslubda ishlab chiqish yo’lga qo’yildi. Keyinchalik mikroorganizmlar tomonidan vitaminlarni o’ta ko’p miqdorda sintezlay olish imkoniyati borligi aniqlandi. Gilyerman degan olim Eremothecium ashbyii zamburug’i juda ko’p miqdorda riboflavinni yig’ishi to’g’risidagi xususiyatni XX-asrning 30-yillarida kuzatdi. Uning ishlari mikroorganizmlar vitaminlarni sintezlovchi «fabrikaga» aylanishi mumkinligini isbotlaydi. Keyinchalik riboflavinni hamirturush va bakteriyalar tomonidan sintezlanishi va yana biroz keyinroq esa, ular vitamin B12 ni ham sintezlashi mumkinligi aniqlandi.