|
Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti fizika fakulteti
|
bet | 11/11 | Sana | 14.08.2022 | Hajmi | 481.83 Kb. | | #25213 |
Bog'liq fizikani oqitishda analogiya usulidan foydalanish 000081, 2 5242657705377667477, TTAT oraliq ish Baxtiyor edit 12-02-2022 18.18.18, Energiya - Vikipediya, Energiyaning saqlanish va aylanish qonuni - Vikipediya, Reja Zamonaviy operatsion tizimlar (1), Reja, zakovat, Yozish va taqdimot 3-topshiriq Isroilova, Moliya va kredit, 141-145, 11-21-3-kurs Ubaydullayeva Diyora, Gomerning Ilia-WPS Office, xususiy hosilali differensial tenglamalar2.8-pacM. Typau nomeH^uannu ukku
Myyum uerapacuda oaeKmpomap
o^umuhuhc cuhuuiu.
i-oneKmpoHHum 3KeunomeHpuan
cupmra mymum 6ypuaeu; r-oca cuhwm
6yuaru
I va II sohada elektronning harakat tezligini mos ravishda » va » belgilasak,
energiyaning saqlanish qonunidan:
eU = "» (2.10)
foydalanib bu tezliklarni quyidagicha yozish mumkin.
» ^J2^; (2.11)
» = ,; (2.12)
Bu tezliklarni ikkita: qo’shqatlam tekisligiga parallel va bu tekislikka
perpindikulyar tashkil etuvchilarga ajratish mumkin. 2.8- rasmga ko’ra: tezlik
vektorlarining parallel tashkil etuvchisi:
»1n = »2n (2.13)
yoki vln = » sin i ;u2n = v2 sin r (2.14)
bo’lgani uchun:
» sin i = u2 sin r
(2.15)
ifodani hosil qilamiz. (2.11), (2.12), (2.14) va (2.15) ifodalardan sinish qonuni
uchun quyidagi ifoda kelib chiqadi:
sin i u2
sin r »
2eU2
\ m
U
2eU N Ui
(2.16)
Bu ifoda yorug’likning sinishi uchun yozilgan (1) ifodaga aynan o’xshashdir.
Demak, elektronning I muhitdan va II muhitgao’tgandagi harakati sinish
kuchlanishi U1 va kuchlanish U2 ning kvadrat ildiziga proporsional ekanligi kelib
chiqadi. (2.16) ifodani (2.8) ifoda bilan taqqoslash shuni ko’rsatadiki,
elektronooptikada sindirish ko’rsatkichi vazifasini tezlashtiruvchi potensialdan
olingan ildiz (^U ) o’ynaydi.
Yuqorida aytilganlardan shunday xulosa kelib chiqadiki, elektronning
elektromagnit maydonda harakati yorug’likning optik jihatdan bir jinsli bo’lmagan
muhitda tarqalishi bilan aynan o’xshash. Shu asoslarga ko’ra magnit va elektron
linzalar tayyolangan. Bu esa elektron va magnit mikroskopning asosini tashkil
etadi. Shuningdek laboratoriyalarda eng ko’p qo’llaniladigan elektron
ossilografning ishlash prinsipi ham zarrachaning elektr va magnit maydonidagi
harakatiga asoslangan.
XULOSA
Bir jinsli va izotrop, g’ovak va elektr o’tkazuvchi hamda issiqlik tarqaluvchi
muhitlar uchun 1) Sizish, issiqlik tarqalishi va elektr toki tarqalish oblasti
geometrik o’xshash bo’lganda; 2) Sizish, issiqlik tarqalishi va tok kuchi masalariga
qo’yiladigan chegaraviy shartlar aynan bir xil bo’lganda Darsining filtrasiya
qonuniga asosan trubadagi suyuqlik oqimi, silindrsimon o’tkazgichdan oqib
o’tgan elektr zaryadi oqimi va fransuz fizigi Furye tomonidan aniqlangan issiqlik
o’tkazuvchanlik qonuniga asosan biror dx qalinlikdagi S kesimli devor orqali
o’tgan issiqlik oqimi o’rtasida anologiya mavjudligi aniqlandi.
“Elektr va magnetizm” kursidan o’tiladigan mavzularni o’qitishda “Mexanika”
kursi mavzulari bilan analogiya usulida o’zaro bog’lab olib borish samarali
natijalar berishi aniqlandi. Mantiqan o’zaro analog bo’lgan “Elektr va magnetizm”
va “Mexanika” kurslaridagi “Markaziy elektrostatik va gravitasiya maydonlari”
mavzular analogiya usulida o’qitish uslubiyati ko’rsatildi.
“Elektr va magnetizm” kursidan ma’ruzalarni xususan “O’zgarmas tokning magnit
maydoni” mavzusini o’tishda mavzulararo anologiyadan ya’ni avval o’tilgan
“Muhit ichida elektrostatik, magnitostatik maydon” ma’ruzasidan keltirilgan
tushunchalar bilan taqqoslab o’tish uslubiyati keltirildi.
“Elektr va magnetizm” va optika o’rtasidagi anologiya sifatida elektronning bir
jinsli elektr maydonda harakati yorug’likning optik jihatdan bir jinsli bo’lmagan
o’zgaruvchan sindirish ko’rsatkichli muhitda tarqalishi bilan aynan o’xshashligi
ko’rsatildi. Bunda Turli potensialli ikki muhit chegarasida elektronlar oqimining
sinishi, Turli sindirish ko’rsatkichli ikki muhit chegarasida yorug’likning sinishi
bilan bir xil ko’rinishga ega bshlar ekan.
Yakun o’rnida shuni aytish mumkinki, analogiya usulida ma’ruza o’tilganda,
birinchidan talaba ma’ruzani bayon qilinayotgan fizik hodisa yoki jarayonning
mohiyatini tez tushunadi (ko’z oldida namoyon qila olgani uchun), ikkinchidan
esa, vaqtdan tejaladi.
Foydalanilgan adabiyotlar
H.A. KapHMOB «EapKaMon aBaog - Y36ckhctoh TapaKKneTHHHHT
noHgeBopH», T.1997
A.B. nepbimKHH. «Ypma \iaiacocnapH», T. 1990.
O.K. KyBaHgHKoB, A. >K. MyxiaoaeB Ponb h 3HaneHHe aHarorHH pasBHTHe h
npenogaBaHHH $h3hkh. ¥36. OH3HnecKHH >ict
Rustamov H.Sh. Fizikani o'qitish uslubiyati. SamDU, Samarqand 2006
KajaiiiiiHKoB C. r. OjeKTp TomKeHT YKHTyBHH. 1979 hhj.
H.B. CaBHH “HegarorHKa” T. “YKHTyBHH” 1975.
P. Mubjohob, O. TypaeBa, K. XojHK6epgneB HegarorHKa, T. “YKHTyBHH”,
2001.
B. KapHMoBa HcHxojorna, T. 2002.
10. 51 P. OenHMaH, P. HenToH, M. Ceigc. OenHMaHoBCKHe jeKiimi no
$H3HKe. Tom.5. M.: Mnp, 1966-296 c.
A.H. BenHHK. TepMogHHaMHKa. H3-bo “BbimoHmaa iKoja”, Mhhck. 1968
r,c 162-166
ffl.Py3HeB, K. TypcyHMeToB, C. Hojbohob (bir>nianojonm ycyjnjan ((oiljajaiiiiiii. >K. (biriiiKa, MareMarHKa Ba nn(()op\iaTiiKa. ^4
2003h., 17 6eT
T.H. HapxoMeHKo Hcnojb3oBaHHe MeToga aHarorHH npn pacuere
TenjoBbix 3agau. >K. ((nmiKa b mKoje. 2013r. N°5 57-58
O.K. KyBoHdHKoB, X.O. WUKapoB, ffl.K. HhC3oB «OjeKTp Ba MaTHeTH3M»
KypcHHH «MexaHHKa» Kypcn 6njaH anajoriin ycyjiua yKirnini ycjy6naTH.
■'Ahhk ((aiuapniini' yKirnniiniini' goj3ap6 MyaMMojapn” MaBayjai'ii Pecny6jHKa
hjmhh - aMajHH an>i209 6.
O.K KyBomHKoB, X.O. HlaKapoB «OjeKrp Ba \iai'iieTir>\i» KypcngarH
MaB3yjapapo anajoi'imjan (()oiljajann6 gapc yTHmycjy6naTH. “Ahiik
((aiLiapnHnr yihhmhh
- axiajHH aiDKyMaiiH MarepHannapH. rynncTOH 2013, 22-23 noa6pb, 143-145 6.
A.M. KenMaH. SneKTpoHHaa onTHKa. H3g.”HayKa” M 1968, c.175
|
| |