AMALIY MASHG’ULOT
Mavzu: Gips mahsulotlari, ularning turlari va ishlatilish sohalari
Ushbu qorishmalarni tayyorlash gips toshini maydalangan so‘ndirilmagan oxakni so‘nishda
ajratilgan issiqlik xisobiga kuyishiga asoslangan va quyidagi reaksiya bo‘yicha o‘tadi:
2 (CaSO4∙2H2O)CaO(CaSO4∙0,5H2O)Ca(OH)2163 kDj .
Ishlab chiqarish texnologiyasi quyidagicha: gips oxaktoshi ikki bosqichda maydalanadi, so‘ng
sharli tegirmonda gips: oxak – 1:0,6 yoki 1:1 nisbatda maydalanadi va aralashtiriladi. Tayyor
qorishma issiqlik saqlovchi silosga jo‘naitladi va 140-1600C da gips va oxak o‘rtasida reaksiya
sodir bo‘ladi.
Bu qorishmalar mustaxkamligi 2-3 MPa bo‘lgan buyumlar tayyorlashda qo‘llaniladi.
Ikki molekula suvli gipsni 600-7000C da kuydirilganda angidrit xosil bo‘ladi. Uning kimyoviy
formulasi CaSO4 – bu bog‘lovchi moddani Budnikov P.P. taklif etgan. Bu modda sekin tishlashib
qolish va sira xam qotmasligi yoki tishlashib qolmasligi bilan fazilatlanadi. Biroq aktivizatorlarni
kiritish angidritning eruvchanligini oshiradi va gidratatsiya uchun sharoit yaratadi. Aktivizatorlarni
bu xarakatini Budnikov P.P. shunday tushuntiradi: gips suv va tuzlar bilan o‘zining yuzasida
chidamsiz murakkab gidrat xosil qiladi. Bularga oxak 3-5% moddalar turli xil sulfatlar,
kuydirilgan dolomit, shlaklar 10-15% kullar kiradi. Ular angidrit bog‘lovchilarni un xoliga
keltirishda qo‘shiladi. Shular ichida eng keng ishlatiladigani oxakdir, uni ishlatilganda, yarim
molekula suvli gipsni qo‘shishni tavsiya qilinadi, shunda angidrit bog‘lovchini mustaxkamligi
oshadi. Angidrit bog‘lovchini ishlab chiqarish jarayoni gipstoshni 600-7000C da shaxtali yoki
aylanma pechlarda qo‘shimchalar qo‘shib maydalab yoki qo‘shimchalar qo‘shmay kuydirish
xisoblanadi. Gipstoshni shaxtali, yoki aylanma pechlarda kuydiriladi, so‘ng mayda maydalanadi.
Angidrit gidravlik bog‘lovchi xossaga ega emas, u faqat xavoda qotadi. Qurilish eritmalari,
shuningdek betonlar va quruq sharoitda ishlatiladigan qurilish moddalari xamda sement xamiri
ko‘rinishidagi modda tayyorlash uchun ishlatiladi. Markasi 50, 100, 150, 200.
Yuqori xaroratda kuydirilgan gips (Estrix-gips)
Gipsni 800-10000C da kuydirish va oxirgi maxsulotni un xolatiga keltirish estrix-gips deb
ataladigan bog‘lovchi modda olish imkonini beradi. Gips kuydirilganda to‘liq suv yo‘qotiladi va oz
miqdorda CaO xosil bo‘ladi. U «tiriltiruvchi» katalizator rolini o‘ynaydi. Yuqori xaroratda
kuydirilgan gips qotganda suvsiz CaSO4 ikki molekula suvli gipsga o‘tadi.
Bunda oraliq maxsulot sifatida yarimgidrit xosil bo‘lmaydi. Gidratlanish sekin boradi, SaO
gidratlanadi, uning bir qismi CaSO4 bilan o‘zaro ta'sirlanishi mumkin, bunda CO2 xisobiga
CaSO3 xosil qiladi. Qotganda xajmi bir oz qisqaradi. Yuqori haroratda kuydirilgan gipsning
xossalari kuydirish haroratiga bog‘liqdir. yuqori haroratda kuydirilgan gipsni fosfogipsdan ham
olish mumkin tarkibida fosfor oksidi R2O5 bo‘lgani uchun kuydirish haroratini pasaytirish
mumkin. Tishlashish va qotish jarayoniga silikatlarni alyuminatlarni ta'siri nixoyatda katta va
oxirgi maxsulot tez tishlashish va qotishi bilan ajralib turadi. Ushbu gipsdan tayyorlangan
maxsulotlar suvga, sovuqqa chidamligi bilan oddiy qurilish gipsdan tayyorlangan maxsulotlarda
ajralib turadi.
Choksiz pollar, bino devorini sun'iy maramar, ichini pardozlash uchun qorishmalar tayyorlashda
ishlatiladi.
Gipsli bog‘lovchi turlari
A.V. Voljenskiy, R.V. Ivannikov va boshqalar tavsiya etgan gips sement - putssolan bog‘lovchi
moddalarni qurilish maxsulotlari ishlab chiqarishda ishlatilishi mumkin. U atrof- muxitning juda
xam namgarchiligiga chidamli bo‘ladi. Tarkibi asosan 50-70% qurilish gipsdan 15-25%
portlandsementdan, 10-25% putssolan gidravlik qo‘shimchalardan iborat. bog‘lovchi tarkibidagi
putssolan qo‘shimchani roli shundan iborat: suvli muhitda Ca(OH)2 ning konsentratsiyasini
pasaytiradi va yuqori asosli kalsiy gidroalyuminatlarni mustaxkam past asosli gidroalyuminatlarga
o‘tishiga sharoit yaratadi.
Portlandsementdagi kalsiy silikatlar suv reaksiya kirishib SSN(V) tipidagi gidrosilikatlar xosil
qiladilar va bog‘lovchini suvga chidamliligini oshiradi. Putssolan
qo‘shimcha sifatida trepel, opoka, diatomit, faol vulqon jinslar, gillar, kullardan
foydalanish mumkin.
Bu bog‘lovchidan kam qavatli yashash binolar, vanna xonalar uchun devorlar,
ventilyasiya kanallar uchun bloklar tayyorlash uchun ishlatiladilar.
Bog‘lovchi asosida tayyorlangan beton va buyumlar 20±5 °C sovuqqa chidamligi
bilan ajraladi.
Nazorat uchun savollar:
Angidrit bog‘lovchini ishlab chiqarish texnologiyasi.
Yuqori mustaxkam gipsni yuqori xaroratda kuydirilgan gipsdan farqi.
Gips bog‘lovchilarni tutib qolishini tezlashtiruvchilar va sekinlashtiruvchilar.
4.Baykov A.A. ning gipsning qotish nazariyasi.
7.Qurilish gipsning asosiy xossalari.
Qo‘llaniladigan ta'lim texnologiyalari: kompyuter texnologiyalari, laboratoriya
jixozlari, ko‘rgazmali qurollar( beton kubiklar, qorishmalar, slaydlar);
Darsni o’tishda qo’llaniladigan pedagogik metod turlari:
Aqliy hujum, klaster,
Darsni o’tishda qo’llaniladigan texnik vosita turi:
Ko’rgazmali qurol
Proyektor
Slayd
Tarqatma material
|
