|
Asosiy sharq tili (fors tili) adabiyoti” fanidan kurs ishi mavzu: Zamonamiz shoiri Abbos Yamini Sharif Bajardi
|
| bet | 3/7 | | Sana | 20.05.2024 | | Hajmi | 112,74 Kb. | | #246256 |
Bog'liq Abbos Yamini SHarif. Kurs ishi Mundarija:
Eronda yozuvchilarga yaratilgan sharoitlar 7
KIRISH.
Ushbu kurs ishida Eron adabiyoti haqida tushuncha ega bo’lamiz va Bunda eronlik mashhur yozuvchilar hoyoti va ijod faoliyati bilan tanishamiz.Bunda asosan Abbos Yamini Sharif haqida ma’lumot beriladi.
Fors adabiyoti fors tilidagi og‘zaki va yozma asarlarni o‘z ichiga oladi va dunyodagi eng qadimgi adabiyotlardan biridir.Bu adabiyotning yoshi ikki yarim ming yillikka etadi. Uning kelib chiqishi Buyuk Eronda, jumladan Eron, Iroq, Afgʻoniston, Kavkaz, Turkiya va Markaziy Osiyo mintaqalarida (Tojikiston va Oʻzbekiston kabi) va fors tili ona yoki rasmiy til boʻlgan Janubiy Osiyoda joylashgan. Masalan, eng mashhur fors shoirlaridan biri bo‘lgan Molaviy Balx (hozirgi Afg‘oniston) yoki Vaxsh (hozirgi Tojikiston)da tug‘ilib, Konyada (hozirgi Turkiyada) vafot etgan. .Mintaqalar gʻaznaviylari Oʻrta va Janubiy Osiyoda buyuklikni zabt etib, fors tilini saroy tili sifatida tanladilar, shuning uchun fors adabiyoti Erondan tashqari Mesopotamiya, Ozarbayjon Respublikasi va Kavkaz, Turkiyaga tegishli. , Pokiston, Bangladesh, Hindiston, Tojikiston va boshqalar. Oʻrta Osiyoning qismlari.
Eron yozuvchilari, O'zbek adabiyoti tarixida muhim o'rin egallagan guruhga oid ma'lumotni anglatadi. Eron adabiyoti XX asrning ikkinchi yarmidan boshlab o'z o'rnini egallagan. Ushbu davrda Eron adabiyoti mukofotga sazovor edi va yangi qiyofalar, o'zgacha tillar va madaniy an'analarning o'rtoqlashuvi natijasida uning o'zining xususiyati shakllarini olgan.
Eron yozuvchilari jamiyatning madaniy, ijtimoiy va siyosiy muammolari bilan shug'ullanib, ularning asarlari jadal rivojlangan yillar davomida ko'plab sohalar bilan bog'liq bo'lgan.
I.BOB.ERON ADABIYOTI
1.1.Eron adabiyoti haqida
Eron adabiyoti. Fors adabiyoti oʻz ildizlarini Sosoniylar davridagi oʻrta fors va parfiya pahlaviy tillaridagi “Avesto” matnlari taʼsirida paydo boʻlgan qadimgi Eron adabiyotidan olgan. Yangi fors adabiyoti ham nasr sohasida islomdan keyin va arab nasriy adabiyotini yaratgan Sosoniylar davri tartibi va ildizlarida arab adabiyoti namunasi bo‘yicha dunyoga keldi. Fors og‘zaki adabiyoti ham o‘zining qadimgi uslubida davom etgan. Fors adabiyoti eroniy va eroniy bo‘lmagan dostonlari, urf-odat va afsonalar, din va tasavvuf, ishqiy qissalar, falsafa, axloq va shu kabi mavzularni o‘z ichiga oladi. Fors adabiy ijodida foydalanilgan mavzuga asoslanib, u epik, lirik, didaktik yoki dramatik adabiyotlar qatoriga kiritilgan. Fors adabiyotida xalqaro miqyosda taniqli shaxslar bor, ularning aksariyati o‘rta asrlar shoirlaridir. Bular jumlasidan Rudakiy, Firdavsiy, Nizomiy Ganjaviy, Xayyom, Sa’diy, Mavlono va Hofizni qayd etishimiz mumkin. Gyote fors adabiyotini insoniyat adabiyotining to‘rt ustunidan biri deb hisoblaydi.
Eronda islomdan oldingi adabiyotning diniy kelib chiqishi va qadimgi eron mifologiyasi va zardushtiylikning qorishmasi va sosoniylar diniy hukumati bilan qorishishiga koʻra, tarix yozuvi va mifologiyasi Eron adabiyotida chuqur ildiz otgan. Islom dinidan keyin oʻrta fors tilidan ajralib chiqqan yangi fors tilida tarix va afsonalarni adabiy yozish koʻp marta qilingan. Asosan adabiy bo’lmagan tarixiy va mifologik nasriy matnlarda til qoʻllangan va adabiy san’atdan foydalanish ularni adabiy asarlar qatoriga qoʻygan. Bu matnlar qatorida “Tarixi Balomiy”, “Tarixi Bayhaqiy”, “Tarixi Tabariston”, “Tarixi ar-Rasul” va “Al-Muluk”, “Majmaa at-tavorix” ni koʻrsatishimiz mumkin . She’riyatda yozilgan tartibli asarlar ichida Firdavsiyning “Shohnoma”si eng yaqqol misoldir. Bu doston asar zardushtiylik va hatto zardushtiylik davrigacha boʻlgan Eron haqidagi afsonalarni oʻz ichiga olgan boʻlib, Firdavsiy ularni tartib bilan yozish chogʻida islom diniy taʼlimotlari taʼsirida unutilishining oldini olgan. “Shohnoma”da aks etgan rivoyatlarning mazmuni ba’zan asl nusxasidan farq qiladi, Firdavsiy Saroynada tartib kitoblarida bo‘lgan qissaning asl aslini bilgan holda, ularni adashgan asar hisoblanmaslik uchun o‘zgartirib yuborgan. Abul Basharning islom manbalarida ham kirib kelgan Kayumars qissasi birinchi odamdan birinchi podshohga aylantirilgan, Meshi va Meshaniya va zardushtiylik dualizmi qissasi Firdavsiy davridagi rasmiy e'tiqodlarga toʻgʻri kelmaydi. ishdan chetlatildi. Bu tarixiy va mifologik shoirlar orasida Firdavsiydan tashqari Zohidiy, Asadiy Tusiy, Xoji Kirmoniy, Zardusht Bahrom Pajoniyni ham qayd etishimiz mumkin.
Zamonaviy Eron she’riyati. Yangi she’r yozishning intellektual asoslari yillar avval “Nimo”dan boshlangan va bu fikrga amal qilish uchun konstitutsiyaviy davr shoir va bastakorlariga murojaat qilish kerak. Abulqosim Lahutiy, Mirzo Habib, Hoji Bobo Isfahoniy tarjimoni va Mirzoda Ishqiy shu toifadan. Yangi sheʼriyat Nimo Yushij gʻoyalari bilan boshlangan sheʼriyat harakati edi. Bu she’riy oqimga mansub shoirlardan Ahmad Shomlu, Mehdi Axvon At-Tolihiy, Forux Farruxzod, Suhrob Sepehri, Manuchehr Otashiy, Tohir Safarzoda, Mahmud Musharraf Ozod Tehroniyni, Abbos Yamini Shariflarni sanashimiz mumkin.
Eronda yozuvchilarga yaratilgan sharoitlar
Eronda ham, boshqa jamiyatlarda bo'lgani kabi, madaniyat, tarix, ta'lim, siyosat, ijtimoiy va boshqalar kabi ko'plab omillar ta'sir qilishi mumkin. Eronda yozuvchilarning paydo bo'lishiga ta'sir qilishi mumkin bo'lgan omillar orasida:
1. Ta’lim: Maktab va oliy o‘quv yurtlarida adabiyot va yozuv sohasida ta’lim va tarbiya iste’dodli yozuvchilarning yetishib chiqishiga turtki bo‘lishi mumkin.
2. Madaniy va ijtimoiy muhit: Erondagi madaniy va ijtimoiy muhit yozuvchilarni rag‘batlantirish va ularni qo‘llab-quvvatlashda katta rol o‘ynashi mumkin.
3. Siyosiy ta’sirlar: Mamlakatdagi siyosiy va iqtisodiy sharoit yozuvchilarning o‘z fikrini erkin ifoda etishi, erkin ijodiy muhitda faoliyat yuritishiga ta’sir qilishi mumkin.
4. Tarix va adabiy meros: Eron tarixi va adabiy merosi yozuvchilarni rag‘batlantirish va ilhomlantirishda muhim rol o‘ynashi mumkin.
Bular Eronda yozuvchilarning paydo bo‘lishi va rivojlanishida rol o‘ynashi mumkin bo‘lgan ba’zi omillardir, ammo boshqa omillar ham muhim bo‘lishi mumkin.
Albatta, Eronda yozuvchilarning paydo bo'lishiga ta'sir qilishi mumkin bo'lgan boshqa omillar:
5. Ijtimoiy va madaniy motivatsiya: Ijtimoiy va madaniy qadriyatlar va an'analar yozuvchilarni ilhomlantirishga va ularni yozish orqali o'z fikrlari va his-tuyg'ularini ifoda etishga undashi mumkin.
6. Diniy va ma’naviy jihatlar: Eronning qadimiy tarixi va Sharq dini va falsafasining ta’siri yozuvchilarni ilhomlantirish va ularning asarlari mazmunini shakllantirishda muhim rol o‘ynashi mumkin.
|
| |
