|
Asosiy tushunchalar va aniqliklar. Oddiy harakatlar
|
| bet | 1/3 | | Sana | 16.02.2023 | | Hajmi | 0.57 Mb. | | #42458 |
Bog'liq qattiq jism kinematikasi ДОГОВОР - Fin Academy
Qattiq jism kinematikasi
Qattiq jismning barcha harakatlarini oddiy (ilgarilanma va aylanma) va oddiy harakatlar yig’indisi ko’rinishida tasavvur qilish mumkin bo’lgan murakkab harakatlarga ajratish mumkin.
Asosiy tushunchalar va aniqliklar.
Oddiy harakatlar.
Jismning ilgarilanma harakati deb, shu jismdan olingan istalgan to’g’ri chiziq harakat davomida o’z-o’ziga parallel qoladigan harakatga aytiladi. Ilgarilanma harakat davomida jismning barcha nuqtalari bir xil trayektoriya, tezlik va tezlanishga ega bo’ladi.
Jismning harakati berilgan sanoq sistemasiga nisbatan aylanma deb agar uning ikkita nuqtasi shu sanoq sistemasiga nisbatan harakatsiz bo’lsa aytiladi (2.1 rasm). Ushbu nuqtalarni tutashtiruvchi to’g’ri chiziq aylanish o’qi deyiladi. Aylanishdagi jism holati harakatsiz tekislik (masalan xAz) va jism bilan mustahkam bog’langan Az tekislik orasidagi burilish burchagi bilan aniqlanadi. Aylanma harakat tenglamasi burilish burchagining vaqtga bog’liqligi ko’rinishida bo’ladi.
Burilish burchagining yo’nalishi va o’zgarish tezligini ifodalovchi kattalik burchak tezlik deyiladi. Burchak tezlik burilish burchagidan vaqt bo’yicha olingan hosilaga teng:
Burchak tezlanish burchak tezlik o’zgarishini ifodalab, burchak tezlikdan vaqt bo’yicha olingan hosilaga teng:
2.1 rasm. Qattiq jismning aylanma harakati.
Burchak tezlik va burchak tezlanish vektorlari aylanish o’qi bo’ylab yo’nalgan. Agar aylanish burchagidan olingan birinchi va ikkinchi hosilalar ishorasi bir xil bo’lsa, va yo’nalishi ham bir xil.
Aylanayotgan jismning barcha nuqtalari belgilangan nuqtalardan aylanish o’qigacha eng qisqa masofalarga teng bo’lgan h radiuslar harkati bilan tasvirlanadi. Nuqtaning aylana bo’ylab harakati quyidagi ifoda yordamida topiladi:
Nuqtaning tezligini Eyler formulasi yordamida toppish mumkin:
Aylanma harakatda jism nuqtasining tezlanish quyidagiga teng:
Bu yerda , – nuqta tezlanishiga (tangensial) urinma; va - normal tezlanish.
To’liq tezlanish moduli bilan aniqlanadi.
To’liq tezlanish vektorining bosh normalga qiyalik burchagi qattiq jism nuqtasini tanlashga bog’liq emas va quyidagiga teng:
|
| |
