Asoslangan multiservis tarmog'iga kirish qobiliyatini rivojlantirish

5-jadval. 3 - 239 BS ni hisobga olgan holda E-UTRAN LTE tarmog'ini qurish loyihasini 
amalga oshirish uchun uskunalar sotib olish uchun xarajatlar smetasi
Ism
Narxi
birliklar dollarda
orqasida
Miqdori
Jami dollarda
Jami
tenge
V
Mast xarajatlari
(3 sektor)
7 440,00
3x239
5334480
800172000
Optik tolali
Ethernet eNodeB
3000
239
717000
107550000
Asosiy
eNodeB 9412
stantsiya
45 000
239
10755000
1613250000
Qo'shimcha
batareyalar (8 soat 
foydalanish) va stend
4250
239
1015750
152362500
Elektr
eNodeB ga simlar
va ustunlar
200
239
47800
7170000
E-UTRAN uchun jami
17870030
2 680 504 500
5-jadval. 4 - LTE asosiy tarmog'ini qurish loyihasini amalga oshirish uchun 
asbob-uskunalar sotib olish uchun xarajatlar smetasi
Ism
Bitta narxi.
Miqdori
sifat
Jami dollarda
Jami
tenge
V
Elementlar
darajasi (MME, SGW,
AGW, PCRF, HSS va boshqalar)
ma'lumotnoma
15000000
1
15000000
2250000000
Transport tarmog'i
10000
1
10000
1500000
Ichki kuch
8000
1
8000
1200000
Generator va tizim
oziqlanish
25000
1
25000
3750000
Jami
darajasi (ePC)
yoqilgan
qo'llab-quvvatlovchi
150430030
2256450000
E-UTRAN uchun jami
17870030
2680504500
TO
0
32913030
4936954500
Transport xarajatlari,
uskunalar
grim surmoq, pardoz qilmoq; yasamoq, tuzmoq
Umumiy xarajatlarning 7%
Ktr=0,07
.
Ko=0,07
.
4936954500=345586815 tenge [16]
Uskunani o'rnatish, ishga tushirish va ishga tushirish operatorning tayanch 
stansiyasi ekspluatatsiyasi bo'limining montaj muhandislari tomonidan amalga oshiriladi, 
xarajatlar barcha jihozlar narxining 1% ni tashkil qiladi.
90

Km=0,01 
∙ 
Ko=0,01
∙4936954500=49369545 
tenge
Loyihani loyihalash va ishlab chiqish qiymati barcha jihozlar 
narxining 5% ni tashkil qiladi.
TO
VA BOSHQALAR
=0,05 
∙ 
Ko=0,05
∙4936954500=246847725tg
umumiy qiymat
ga teng
loyihani amalga oshirish uchun kapital qo'yilmalar
TO
-
= 4936954500+345586815+49369545+246847725= 5578758585tg
Ushbu aloqa tizimini ishlatishning joriy xarajatlari [16] formula bilan 
aniqlanadi.
E
P
-
Ish haqi-HAQIDA
C
-
A
HAQIDA
-
E-N-M
(5.2)
bu erda ish haqi fondi - ish haqi fondi;
HAQIDA
BILAN
- ijtimoiy sug'urta badallari 
ehtiyojlar; A
HAQIDA
- amortizatsiya ajratmalari;
E – ishlab chiqarish ehtiyojlari uchun elektr energiyasi; 
N – umumiy xarajatlar;
M – materiallar narxi;
Ish haqi fondi. Bu tarmoq allaqachon asosida qurilmoqda
mavjud operator tarmoqlari, Kokshetau shahrida o'rnatilgan baza 
stansiyalari soni hisoblanganiga to'g'ri keladi, shuning uchun shtab-
kvartirani kengaytirishning hojati yo'q, lekin bu texnologiya nafaqat 
Qozog'istonda, balki butun dunyoda yagona bo'lganligi sababli (da 
tarmoq faqat AQSh, Xitoy, Norvegiya va Shvetsiyada joriy etilayotgan 
paytda), BS operatsiyasi va BS monitoringi va boshqaruvi xizmatlarida 
ishchilarning malakasini oshirish zarurati mavjud.
Kadrlar tayyorlash xarajatlari.
91

5-jadval. 5 - Xorijda kadrlar tayyorlash, malaka oshirish xarajatlari 
smetasi
Miqdori (2
bo'lim muhandisi
operatsiya, 2
bo'lim muhandisi
monitoring va
BS nazorati)
Ism
Bir birlik narxi
Jami
Transport
xarajatlar
(2 da aviachipta
oxiri)
100 000
4
400 000
uchun xarajatlar
seminar
900 000
4
3 600 000
Jami
3
000 000
Amortizatsiya xarajatlarini hisoblash. Aloqa uskunalari uchun 
amortizatsiya normasi 0,25 ga teng bo'lganligi sababli amortizatsiya to'lovlari 
olinadi.
Amortizatsiya quyidagi formula bo'yicha hisoblanadi [16]
A
0
-
H
A
--
TO
(5.3)
qaerda N
A
- amortizatsiya normasi;
∑K 
- QQS dan tashqari uskunalar narxi + o'rnatish va
transport xarajatlari.
Keyin amortizatsiya to'lovlari hisoblanadi
A
0
-
H
A
--
TO
-0,25-5578758585-1394689646 tenge
Energiya xarajatlarini hisoblash. Yil davomida ishlab chiqarish 
ehtiyojlari uchun elektr energiyasi xarajatlariga uskunalar va qo'shimcha 
ehtiyojlar uchun energiya xarajatlari kiradi
E
-
Z
EL
.
OBOR
.
-
Z
DOP
.
KERAK
.
,
(5.4)
qaerda Z
EL.BOR.
- uskunalar uchun energiya xarajatlari;
Z
QO'SHIMCHA EHTIRAT
- qo'shimcha ehtiyojlar uchun xarajatlar.
Uskunalar uchun elektr energiyasi xarajatlari formula bo'yicha hisoblanadi
Z
EL
.
OBOR
.
-
V
-
T
-
S
,
(5.5)
92

bu erda W - quvvat sarfi,
Vt=16,8kVt;
T – yillik soatlar soni (24*30*12=8640); S – 1 
kVt soat = 10,5 tengega teng tarif.
Z
EL.OBOR.
-10,5-16,8-8640 -1524096 tenge
Qo'shimcha ehtiyojlar uchun xarajatlar formuladan foydalangan holda hisoblangan 
uskuna xarajatlarining 5% ni tashkil qiladi
Z
DOP.KERAK.
- 0,05-
Z
EL.OBOR.
(5.6)
qaerda Z
EL.BOARD
- uskunalar uchun energiya xarajatlari.
Qo'shimcha ehtiyojlar uchun elektr xarajatlari
Z
DOP.KERAK.
- 0,05-1524096 - 76204,8 tenge
Keyin umumiy energiya xarajatlari teng bo'ladi
E
-1524096-76204,8 -1600300,8 tenge
239 ta baza stansiyalarini hisobga olgan holda elektr energiyasi xarajatlari 
∑E=382471891 
tenge
Moddiy xarajatlar. Kokshetau shahrida LTE tarmog'ini qurish 
loyihasini texnik amalga oshirishda foydalanilgan materiallar quyida 
jadval shaklida keltirilgan.
93

5-jadval. 6 - moddiy xarajatlar.
Miqdori
birliklar
Bitta narxi.,
tenge
Ism
Bir birlik narxi, $
Qo'shimcha batareyalar (8 
soat foydalanish) va stend
4250
1
637500
eNodeB va ustunga 
elektr simlari
200
1
30 000
Yangilangan antenna
hisobga olgan holda modul
uchun 100 dan 140 mph gacha 
bo'lgan shamol yuklari
muammosiz ishlashni 
ta'minlash
3500
1
525 000
Boshqa materiallar
2500
375000
1 BS uchun xarajatlar
1567500
Jami
239
374632500
Qo'shimcha xarajatlar. Umumiy xarajatlar 50% ni tashkil qiladi
xarajatlar
N=(Ao+E+M+O)*0,2=(1774846242)*0,5=887423121 tenge.
Kokshetau shahrida LTE tarmog'ini qurish loyihasining yillik 
operatsion xarajatlarini hisoblash natijalari 5.7-jadvalda keltirilgan.
5-jadval. 7 – Yillik operatsion xarajatlar
Indeks
Tenge miqdori
Jami foiz
Amortizatsiya to'lovlari (A
0
)
1394689646
52.38725
Elektr xarajatlari (E)
382471891
14.36639
Materiallar xarajatlari (M)
374632500
14.07192
Xodimlarni tayyorlash xarajatlari (O)
4000000
0.150248
Yuqori xarajatlar (N)
887423121
33.33333
2662269363
100
Jami
Tizimni joriy etishdan olingan daromadlarni hisoblash
Tizimni to'liq joriy etishdan olingan real daromadni quyidagi formula 
bilan aniqlash mumkin
D
haqiqiy
-
D
P
-
D
PD
-
D
T
,
(5.7)
qaerda D
P
– abonentlarni ulashdan yiliga daromad;
94

D
PD
– ma’lumotlarni uzatish xizmatlari uchun abonent to‘lovlaridan tushgan daromadlar
yil;
D
T
– telefoniya xizmatlari uchun abonent to‘lovlaridan tushgan 
daromadlar. Yillik ulanish to'lovlaridan tushgan daromad
D
BY
- (
T
P
-12) -
N
(5.8)
qaerda T
P
- ulanish to'lovi;
N - yangi foydalanuvchilar soni.
1,2 va 3 yil ichida aholining 1,2,5 foizini jalb qilishi kutilmoqda.
Yiliga ustun trafik (kirish/chiqish) hisobiga PD xizmatidan olingan daromad
D
PD
- (
T
PDsr
-10-12) -
N
(5.9)
bu erda N - mijozlar soni (aholining 10% ga yaqin);
T
PDsr
– har bir abonentga oyiga o‘rtacha trafik miqdori
500 MB.
1MB narxi 3 tenge.
Yillik nutq xizmatlaridan olinadigan daromad formula bo'yicha hisoblanadi
D
T
-
N
T
-
T
Shh
-30-12
(5.10)
qaerda T
Tsr
– har bir abonent uchun o‘rtacha qo‘ng‘iroq davomiyligi 
90 daqiqa. O'rtacha tarif - 10 tenge;
N
T
- ovozli xizmatlardan foydalanuvchi abonentlar soni
qo'ng'iroqlar (taxminan aholining 40% + yangi ulangan abonentlar).
Daromadlarni hisoblash natijalari 5.8-jadvalda keltirilgan.
5.8-jadval – Aloqa xizmatlarini joriy etish samaradorligi prognozi
yillar
Ko'rsatkich nomi
1
2
3
Yangi foydalanuvchilar soni, birliklar.
14340
28680
71700
Ulanish uchun bir martalik to‘lov, tengeda
1000
1000
1000
Ulanishdan olingan daromad, tenge
14340000
28680000
71700000
95

5.8-jadvalning davomi
Ko'rsatkich nomi
1
2
3
PD abonentlari soni, birlik.
143400
143400
143400
O'rtacha trafik qiymati, MB
500
500
500
Abdan olingan daromad. Yil uchun PD, tengeda
2581200000 2581200000 2581200000
Ab soni. Ovozli qo'ng'iroqlar, birliklar
587940
602280
645300
O'rtacha qo'ng'iroq davomiyligi, min
90
90
90
Ext. dan ab. ovozli aloqa yiliga, tengeda
6349752000 6504624000 6969240000
Yillik real daromad, tengeda
8945292000 9114504000 9622140000
Kokshetauda LTE tizimini joriy etish loyihasini amalga oshirishdan olingan samaradorlikni 
baholash.
Loyihaning samaradorligi quyidagi ko'rsatkichlar bo'yicha 
baholanadi:
1. Sof daromad;
2. Sof joriy qiymat;
3. chegirmasiz to'lash muddati;
4. Diskontlashni hisobga olgan holda to'lov muddati.
Qaytarilish muddatini hisoblash uchun korxonaning soliqdan keyingi sof 
foydasi va daromadini aniqlash kerak.
Korxonaning sof daromadi formula bo'yicha aniqlanadi
D
-
D
- -
E
(5.11)
TOZLASH
.
bu erda D - yillik xizmatlarni joriy etishdan olingan real 
daromad. 
∑E 
– operatsion xarajatlar.
D
TOZLASH
.
- 8945292000 - 2662269363 - 6283022637 tenge
Byudjetga soliq summasi korxona sof daromadining 20 foizini 
tashkil qiladi. Korxonaning soliqdan keyin sof daromadi formula bo'yicha 
hisoblanadi
D
TOZLASH.N.
- 0,8-
D
TOZLASH
,
(5.12)
qaerda D
NET N.
- korxonaning sof daromadi.
Keyin soliqdan keyin sof daromad bo'ladi
D
TOZLASH.N.
- 0,8-6283022637 - 5026418110, tenge
Xuddi shunday, biz keyingi yillar uchun daromadni hisoblab chiqamiz va uni kiritamiz
96

5.9-jadval.
5-jadval. 9 - loyiha uchun investitsiya samaradorligi ko'rsatkichlari 
(chegirmasiz).
Ko'rsatkich nomi
1
2
3
Xizmatlarni sotishdan olingan daromad, 
tenge
8945292000
9114504000
9622140000
Operatsion xarajatlar, 
tenge
2662269363
2662269363
2662269363
Foyda - Asosiy faoliyatdan 
olingan daromad, tenge
6283022637
6452234637
6959870637
Sof foyda - soliqdan keyin 
daromad, tenge
5026418110
5217471147
5433567852
Amortizatsiya to'lovlari A
0
, 
tenge
1394689646
1394689646
1394689646
Sof daromad (Soliqdan keyin 
foyda +A), tenge
5792805492
5911253892
6266599092
Kapital qo'yilmalar, tenge
5578758585
0
0
Sof tushumlar, tenge
- 770730027
3308035159
6942662632
Iqtisodiy samaradorlik ko'rsatkichlarini hisoblash.
Ushbu loyihaning iqtisodiy samaradorligini aniqlash uchun biz 
umumiy iqtisodiy samaradorlik koeffitsienti va kapital qo'yilmalarni 
qoplash muddati ko'rsatkichlaridan foydalanamiz.
Umumiy iqtisodiy samaradorlik koeffitsienti hisoblanadi
[16]
Ea=(D-E)/K=P/K,
(5.13)
bu erda D - asosiy faoliyatdan olingan daromad;
Elektron operatsion xarajatlar; 
K - kapital qo'yilmalar.
Ea=(8945292000-2662269363)/ 5578758585=0,649
Kapital qo'yilmalarni qoplash muddati - mablag'larni qaytarish muddati 
Ea ning teskari ko'rsatkichidir va hisoblanadi [18]
T=1/E=1/0,649=1,54 yil.
5.3-rasmdagi grafikga ko'ra, Tok tomonidan loyihaga chegirmasiz 
qo'yilgan mablag'larni qoplash muddati grafik tarzda aniqlanadi. To'lov muddati 
- 11 oy. Grafik 5.9-jadvaldagi ma'lumotlarga asoslanadi.
97

Hisoblash shuni ko'rsatadiki, operatorning daromadi tarmoqqa 
ulangan mijozlar soniga bog'liq. Korxona 1 yildan keyin o'zini to'lashni 
boshlaydi, shuning uchun kelib tushgan mablag'lar tarmoqni yanada 
rivojlantirish va ko'proq abonentlarni ulash, ko'proq sonli yangi ilovalar va 
xizmatlarni qo'llab-quvvatlaydigan qo'shimcha modullarni o'rnatish uchun 
ishlatilishi mumkin, bu esa darhol ta'sir qiladi. ushbu korxonaning 
daromad darajasi.
1.4E+10
1.2E+10
1E+10
8E+09
6E+09
4E+09
2E+09
Sof daromad
Poytaxt
qo'shimchalar
0
0
1
2
3
Shakl 5.3- Loyihaning o'zini oqlash muddatini hisobga olmasdan aniqlash
chegirma.
Shuningdek, kelgusida abonentlar sonini ko‘paytirishdan tashqari, aholi 
zichligi eng ko‘p bo‘lgan, qo‘ng‘iroqlar va ma’lumotlar uzatiladigan shahar 
markazida qo‘shimcha baza stansiyalarining mikro va piko kameralarini o‘rnatish 
rejalashtirilgan. tarmoqni o‘sha davr talablarini hisobga olgan holda 
modernizatsiya qilish.
Rasmdagi grafikga ko'ra, loyihaga chegirmasiz investitsiya qilingan 
mablag'larni qoplash muddati grafik tarzda belgilanadi; 4 G tayanch 
stansiyalari ishga tushirilgandan keyin 1 yil ichida (sinov emas). Grafik 
jadval ma'lumotlariga asoslanadi.
Xarajatlarni bir vaqtning o'zida tenglashtirish uchun loyihaning 
samaradorligini diskontlashni hisobga olgan holda sof joriy qiymat va 
o'zini oqlash muddati ko'rsatkichlari asosida baholash kerak.
Taqdim etilgan sof daromad [17] formula bo'yicha hisoblanadi.
PCHD = Kpr · BH
(5.14)
bu erda BH - loyihani amalga oshirishdan olingan sof daromad.
Kprt - formula bo'yicha hisoblangan chegirma koeffitsienti
Kprt = 1 / (1 + r) t.
(5.15)
98

bu erda t - loyiha amalga oshirilgandan keyingi yil;
r - chegirma stavkasi birinchi yil uchun 0,20 
chegirma omili
Kpr1 = 1 / (1 + 20) 1 = 0,83
Keyin birinchi uchun kamaytirilgan sof daromad teng bo'ladi
PHD = 0,83 · 3085665302= 2561102201 tenge
Keyingi yillar uchun ham xuddi shunday hisob-kitoblar amalga oshirildi. 
Daromad ko'rsatkichlarini diskontlash bilan hisoblash natijalari 5.10-jadvalda 
keltirilgan.
Jadval
chegirma) “Ko‘kshetau shahrida LTE tarmog‘ini qurish” loyihasini amalga 
oshirishdan
5 . 1 0 - investitsiyalar samaradorligi ko'rsatkichlari (bilan
Ko'rsatkich nomi
1
2
3
Xizmatlarni sotishdan olingan daromad, 
tenge
8945292000
9114504000
9622140000
Operatsion xarajatlar, ming 
tenge
2662269363
2662269363
2662269363
Foyda - Asosiy faoliyatdan 
olingan daromad, tenge
6283022637
6452234637
6959870637
Sof foyda - soliqdan keyin 
daromad, tenge
5026418110
5217471147
5433567852
Amortizatsiya to'lovlari A
0
, 
tenge
1394689646
1394689646
1394689646
Sof daromad (Soliqdan keyin 
foyda – A), tenge
5792805492
5911253892
6266599092
Arvoh omili
0,83
0,69
0,58
Diskontlashni hisobga olgan holda 
taqdim etilgan sof daromad, tenge
4808028558
4078765185
3634627473
Kapital qo'yilmalar, tenge
5578758585
0
0
Sof tushumlar, tenge
- 770730027
3308035159
6942662632
Rasmdagi grafikga ko'ra, loyihaga kiritilgan mablag'larni qoplash 
muddati grafik tarzda belgilanadi. Chegirma bilan to'lash muddati 1,54 yil. 
Grafik jadval ma'lumotlariga asoslanadi.
99

8E+09
7E+09
6E+09
5E+09
4E+09
3E+09
2E+09
1E+09
0
- 1E+09
- 2E+09
Sof daromad
holda
chegirmali
va men
Poytaxt
qo'shimchalar
0
1
2
3
Shakl 5.4.- Loyihaning o'zini oqlash muddatini hisobga olgan holda aniqlash
chegirma
Kapital qo'yilmalarning me'yoriy (rejalashtirilgan) qoplanish muddati 
(qaytarilishi) investitsiya qilingan mablag'lar foyda bilan to'liq 
qoplanadigan yillar davrini tavsiflaydi va 5 yil, qiyosiy iqtisodiy 
samaradorlik koeffitsienti 0,2 ga teng. Ushbu loyihaning yuqoridagi 
moliyaviy-iqtisodiy asoslariga asoslanib, biz ushbu loyiha iqtisodiy jihatdan 
foydali va samarali deb xulosa qilishimiz mumkin, chunki chegirmalarni 
hisobga olgan holda o'zini o'zi qoplash muddati belgilangan muddatdan 
oshmaydi: 1,6 yil < 5 yil.
100

Xulosa
Tezis loyihasi LTE texnologiyalari standartlari asosida tarmoqni 
rivojlantirish muammosini hal qilish imkoniyatlarini o'rganadi. Taklif 
etilayotgan mavzuning dolzarbligi to'rtinchi avlod tarmoqlari uchun 
abonent kirishini yaratish vazifasi bilan oqlanadi. Bu muammo nafaqat 
sifatli mobil telefonlarni ishlab chiqishdir. 4G aloqa havolalari multimedia 
xizmatlarining ishonchli, shovqinga chidamli va samarali ishlashini 
ta'minlashi kerak, jumladan, ma'lumotlar aloqasi, videotelefoniya, talab 
bo'yicha video va keng polosali aloqaning boshqa shakllari. Mobil aloqa 
bozorining rivojlanish bosqichi sifatida 4G avlod uyali aloqa tizimlari 
tarmog'ining tahliliy tadqiqotlari shuni ko'rsatadiki, uning kelajagi 
Qozog'iston Respublikasida eng yangi texnologiyalarni o'z vaqtida joriy 
etish bilan belgilanadi va eng muhimi, bu so'zsiz shartdir. 4G avlodiga 
o'tish uchun. Shubhasiz, yuqori tezlik imkoniyatlari ochiladi: to'rtinchi 
avlodda faqat paketli ma'lumotlarni uzatish qo'llaniladi, ovoz faqat IP 
protokoli orqali uzatiladi (siz mobil VoIP telefoniyasining bir turiga ega 
bo'lasiz), global rouming, shuningdek korporativ tarmoqlar, video 
qo'ng'iroqlar va yuqori aniqlikdagi mobil televidenie ulanishi.
Qozog'iston va dunyoda uyali aloqani rivojlantirishning asosiy 
tendentsiyalari, to'rtinchi avlod standarti texnologiyasining asoslari ko'rib 
chiqiladi. Tarmoqni rejalashtirish uchun hisob-kitoblar, tarmoqdagi mehnatni 
muhofaza qilish va hayot xavfsizligi choralarini ishlab chiqish uchun hisob-
kitoblar taqdim etiladi; taklif etilayotgan yechimlarning iqtisodiy 
samaradorligini aniqlash uchun biznes-reja. To'rtinchi avlod standartidagi 
uyali aloqalarni joriy etish maqsadga muvofiqdir. Natijada, boshqa uyali 
aloqa kompaniyalari operatorlari amaldagi tariflarni pasaytirishga majbur 
bo‘ladi, aholi esa yuqori sifatli uyali aloqa va uyali aloqa xizmatlarining keng 
tanlovi bilan ta’minlanadi. Loyihaning o'zini oqlash muddati - 1,6 yil. 
Shuningdek, olingan daromad tarmoqni kengaytirish va tarmoq sig‘imini 
oshirish va taklif etilayotgan xizmatlar sifatini oshirish uchun yangi uskunalar 
o‘rnatish uchun yetarli.
101

Download 5,27 Mb.