12. 2. avtOMatLashtiriLGan
axbOrOt-KutubxOna tarKibi
har qanday axborot-kutubxona muassasa sifatida aniq bo‘lim-
lardan tashkil topadi. har bir bo‘lim bajaradigan ishlar avvaldan
238
239
belgilab qo‘yiladi. Bunda axborot-kutubxonaning bosh maqsa-
di kitobxonlarga kerakli adabiyotlarni berish va axborot xizma-
ti ko‘rsatishdir. Agarda bu ishlardan biri bajarilmasa yoki chala
bajarilsa, ish sifati pasayib ketadi, kutubxonachilarning faoliyat
ko‘rsatishi qiyinlashadi, kitobxonlar esa kerakli axborotlarni tezda
ololmaydilar, zarur xizmat turlaridan ham foydalana olishmaydi.
Demak, axborot-kutubxona faoliyatining samaradorligi uning
tarkibidagi bo‘limlarda ishning to‘g‘ri taqsimlanishiga bog‘liq
bo‘ladi.
Avtomatlashtirilgan kutubxona (AK) – bu kutubxona ishini
tashkil etishning ilg‘or shakli hisoblanadi. AK xizmat ko‘rsatish
imkoniyatlarini kengaytirib, kitobxon larga tezkorlik bilan xizmat
ko‘rsatishni ta’minlaydi.
har qanday tizim shunday qismlardan iboratki, ularsiz tizim
faoliyat ko‘rsata olmaydi. Agarda tizim qismlaridan biri bo‘lmasa
yoki qoniqarsiz ishlasa, u holda tizim o‘z oldiga qo‘yilgan bosh
vazifani bajara olmaydi.
AK tizimining qismlari yoki uni tashkil etuvchilari nimalardan
iborat? Tizim faoliyatini ta’minlab turuvchi quyidagi qismlarni
ajratib ko‘rsatish mumkin:
til taminoti – AKda ishlatiladigan til vositalari majmuyi. TT
o‘z ichiga atamalar, tushunchalar, yuqori darajadagi tillarni, kod-
lashtirish tillarini va bibliografik axborot tavsifini oladi.
axborot ta’minoti – axborot massivlari majmuyi, bibliografik
axborotlar tasnifi va kodlashtirish, bib liografii formatlar, ma’lumot-
lar bazasi.
Axborot va til ta’minotini bir-biridan ajratish mumkin emas. Bu
ikkalasini axborot til ta’minoti sifatida birlashtirish mumkin.
texnik ta’minot – axborot-kutubxona jarayonlarini mexanizat-
siyalashtirish va avtomatlashtirishga mo‘ljallangan texnik vositalar
(shaxsiy kompyuterlar, orgtex nika, serverlar, printerlar va h. k.)
majmuyi.
Axborot-kutubxonaning texnik ta’minoti o‘z ichiga texnik vo-
sitalar kompleksi (EhM, tashqi qurilmalar, terminallar, abonent
punktlari, aloqa vositalari)ni oladi. Bu vositalar yordamida kutub-
238
239
xonada axborotlar yig‘iladi, saqlanadi, qayta ishlanadi, qidiriladi
va uzatiladi. Bulardan tashqari, adabiyotlarni jo‘natish va qabul qi-
lishga mo‘ljallangan texnik qurilmalar ham texnik ta’minot tarkibi-
ga kiradi.
|
