FƏSİL II. TƏDQİQAT ÜSULLARI
2.1. Elektrik yüklərinin hesabatı
Mən öz buraxılış işimdə əsas metodlardan biri olan qoyulmuş gücə və sorğu əmsalı hesablama metodundan istifadə edərək hesablama aparıram və hesabalama aşağıda göstərildiyi kimidir.
Ümumi olaraq aşağıdakı düstur kimi hesablanır:
Ph.=n∙Pn∙Ks (2.1)
n- Adadanlıqların sayıdır
Ks-Sorğu əmsalı olub hər bir avadanlıq üçün fərqlidir
Pn-avadanlıqın nominal gücüdür.
Siyirtmələrin hesabi gücü:
Ph.siy=n∙Pn∙Ks=16∙370∙0.7=4.14kW
n-16 Ks-0.7 Pn=370 W
Qh.siy=Ph.siy∙tg =4.14∙1=4.14kVAR
tg =1
2. Içməli su nasosunun hesabi gücü:
Ph.i.s=n∙Pn.i.s∙Ks=3∙18.5∙0.65=36.8kW
n=3 Ks=0.65 Pn=18.5 kW
Qh.i.s=Ph.i.s∙tg =36.8∙0.75=27.6kVar
tg =0.75
3.Yanğın söndürmə nasosunun hesabi gücü:
Ph.y.s=n∙Pn.y.s∙Ks=2∙45∙0.65=58.5kW
n=2 Pn.y.s=45kW KS=0.65
Qh.y.s=Ph.y.s∙tg =58.5∙0.75=43.88kVar
tg =0.75
2.2. İşıqlandırma
İşıqlandırma üçün lazım olan hesabi güc tapmaq üçün bizə nasostansiyasının baş planı lazımdır.Baş plan aşağıdakı kimidir:
Şək.2.2 Nasos stansiyasının baş planı
İşıqlandırma hesabatı üçün ümumi düstur aşağıdakı kimidir:
Piş=Ks∙Pxüs∙F∙10-3 (2.2)
Burada F(m2)-İşıqlanma hesabatı apardığım nasosxananın sahəsi,Pxüs(Vt∕m2-1m2 düşən xüsusi işıqlanma gücü,Ks-İşıqlanma yükünün sorğu əmsalıdır və Ks=0.9 qəbul olunur.Hesabat apararkən E=100 lks üçün Pxüs=6.5Vt∕m2 qəbul edirik.
Burada nasosxananın sahəsini dəqiq bilmədiyimiz üçün verilmiş baş planda miqyas üsulu ilə nasosxananın sahəsini tapmaq olar
1 sm-30.3m
1sm2-909m2
Nasosxananın eni-12 sm
Nasosxananın uzunluğu-22 sm
Piş=Ks∙Pxüs∙F∙10-3=0.9∙12∙22∙6.5∙909∙10-3=7Kw
Aşağıda nasosxana üçün yekun cəm aktiv gücü və reaktiv gücləri göstərilmişdir.
∑Ph=107.34 kW
∑Qh=76.16 kVAR
Bu güclərə uyğun olaraq tam güc tapılır:
Sh= = 137.46 KVA
2.3. Transformator məntəqəsindəki transformatorların güclərinin tapılması və itkilərin hesabatı.
2.3.1. Transformatorların güclərinin tapılması
Nasosxananın qidalandırılması iki dənə ayrı-ayrı TM-dən həyata keçirilir.Hər bir TM-dəki transformatorların gücləri nasosxanın ümumi hesabi gücünə görə hesablanır.Bu TM-lərdəki transformatorlar güclərinin 70% qədər yüklənir.Nasosxananın qidalandırılması hər hansi bir səbəbdən 1 ci TM-dən kəsilərsə,onda EAQ vasitəsilə digər yəni ikinci TM-dəki transformator qoşulur.
TM-dəki transformatorun gücü tapılan Shes görə aşağıdakı kimi tapılır:
Str= = =98.18 KVA
Sh-Yüklərin hesabatından tapdığımız tam hesabi güc.
Ky-Transformatorun yüklənmə əmsalı olun 0.7 götürülür.
n-Transformatorların sayıdır.
2.3.2 Transformatorda itkilərin tapılması.
Seçdiyimiz bu transformatorlar da itkilər də mövcuddur.İtkilərin özlərini də güc və elektrik enerjisi itkiləri olmaqla iki yerə bölünür.Lakin biz burada transformator da yaranan güc itkilərini hesablayacıq və güc itgiləri aktiv və reaktiv güc itkiləri olmaqla iki hissədən ibarətdir ibarətdir.
Transformatorun aktiv itkilər aşağıdakı kimi hesablanır:
Pd=3I2 RT= = =0.03 kW
RT= = =0.0000424 Om
Reaktiv güc itkisinin hesablanması:
Qd=3I2 Xd= XT= 0.000072=0.06 kVAR
XT= =0.000072 Om
burada, Xd-transformatorun reaktiv müqavimətidir.
2.4. Kabellərin en kəsiklərinin seçilməsi.
Güc kabelləri müxtəlif xüsusiyyətlərinə görə siniflərə ayrılır.
1. İşləmə gərginliklərinə görə kabellər:
• Alçak gərginlikkabelləri (1 KV qədər.)
• Orta gərginlik kabelləri (1KV - 35kv)
• Yüksək gərginlik kabelləri (380 KV qədər)
2.İstifadə edilən izoliyatorlarının tipinə görə kabellər,
• Kağıt izoliyasiyalıkabellər
• PVC (Polivinilxlorid ) kabellər
• PE (Polietilen)kabellər
• XLPE(Çapraz bağlı polietilen) kabellər olarak gruplandırılabilir.
3.Keçirici materialların hazırlandığı materiallara göre,
• Mis keçiricilikabellər
• Alüminyum keçiricilikabellərşəklindəsinifləndirilir.
Kabellərin tərkib hissələri və kabel standartlar haqqında aşağıda bəzi məlumatlar verilmişdir:
Kabellərin gruplandırılmasında bəzi ortaq ifadələrdən istifadə olunur. Bu ifadələr TSE (Türk Standartları Enstitüsü) ilə VDE (Alman Standartları) görə gruplaşdırılır.
Uyğun kabelləri seçmək üçün ilk öncə onların cərəyanların tapmaq lazımdır:
45 kVt-lıq motorun cərəyanının tapılması:
= = =77.5 A
18.5 kVt-lıq motorun cərəyanının tapılması:
= = =31.8 A
0.37 kVt-lıq motorun cərəyanının tapılması:
= = =0.74 A
0.37 kVt-lıq motorun cərəyanının tapılması:
= = =0.74 A
5)7 kVt-lıq işıqlandırma və kran sistemi üçün cərəyanının tapılması:
= = =12.06 A
6)7 kVt-lıq işıqlandırma və kran sistemi üçün cərəyanının tapılması:
= = =12.06 A
7)TM-dən nasosxanaya gələn ümumi kabel üçün cərəyanın tapılması:
= = =190.7 A
2.5. Reaktiv gücün kompensasiyası
Reaktiv gücün kompensasiyası hər zaman elektrik sistemlərində aktual məsələlərdən biri olub.Çünki reaktic güc əgər düzgün kompensasiya olunsa cos -in qiyməti artacaq və faydalı iş əmsalını artacaq.Avropanın bir çox ölkələrindəhəmçinin ABŞ-da reaktiv gücün kompensasiyasına xüsusi diqqət ayırırlar və cos -ə xüsusi tələb olunan qiymət qoyurlar və əgər cos -in qiyməti həmin tələb olunan qiymətdən kiçik olarsa müəyyən cərimələr tələb olunur.Reaktiv gücün kompensasiyası bir sıra problemləri həll edir.Məsələn texniki itkiləri azaldır,elektrik enerjisinin keyfiyyətini artırır,düyün nöqtələrində gərginliyin səviyyəsini yüksəlir və s bu kimi bir neçə məsələri.
Reaktiv güc əsasən sənaye sahələrində istifadə olunur. Belə ki, reaktiv gücün 10%-i xətlərdə, 20-25%-i transformatorlarda, 60-70%-i isə asinxron mühərriklərdə istifadə edilir.Görünür ki reaktiv gücü kompensə etməklə elektrik avadanlıqlarının reaktiv güclə yüklənmələrini azaladırıq.
Cos -ə qoyulan tələblərdən asılı olaraq kompensasiya olunacaq reaktiv güc Qk hesablanır.
Aşağıdakı göstərilən düsturlarla nasosxana üçün tələb olunan kompensasiya olunacaq reaktiv güc Qk tapılır.
Qk= (tg - tg )=107.36(0.7-0.32)=42.5 kVAR
sin =0.6
tg =0.7
tg =0.32
Reaktiv gücün kompensasiyasından əvvəl:
cos = = =0.8
Reaktiv gücün kompensasiyasından sonra:
cos = = = =0.95
2.6. Q.Q cərəyanlarının hesabatı
Normal iş zamanı gözlənilməyən fazalararası qapanma,neytralı torpaqlanmış və yaxud da dördnaqilli şəbəkələr də isə bir və ya birdən çox faz naqilinin yerlə qapanmasına deyilir.
Qısaqapanma hesabatı dedikdə, göstərilən sxemdəki qısaqapanma növü üçün cərəyan və gərginliklərin hesabı başa düşülür.Qıqaqapanma hesabatların hesablanması aşağıdakı bəzi vacib məsələrin həlli üçün vacibdir:
1.Elektikavadanlıqları yəni açar, ayırıcı, ölçü transformatorları və s bu kimi avadanlıqların seçilməsi
2.Rele mühafizəsi və avtomatika avadanlıqların seçilməsi və sazlanması
3.Elektrik stansiyalarının,yarımstansiyalarının birləşmə sxemlərinin düzgün seçilməsi və s.
Qısaqapanma hesabatlarını aparmaq sxemlər mürəkkəbləşdikcə daha da çətinləşir.Bu hal olduqda əvəz sxemi qısaqapanma nöqtəsinə görə sadələşirdirilir və yekun bir budaq halına gətirilərək yekun qısaqapanma cərəyanı Om qanununa görə aşağıdakı kimi hesablanır:
I= (2.3)
burada, , -sisteminyekune.h.q və tam müqavimətləridir. Bunların qiyməti əvəz sxeminin mürəkkəb haldan sadələşdirilmiş vəziyətə gətirilərək tapılır.
Hesabat aparılarkən kəmiyyətlərin adlı və yaxud nisbi vahidlərdə ifadə edilir.
Mən hesabatımda adlı vahidlərdən istifadə edəcəm. Hesabat aşağıdakı kimidir:
1.Sistemin əvəz sxemində parametrləri:
Us=110 kV =
*=1.03 = * Us=1.03 110=113.3kV
Ik=5 kA
2. Transformatorun əvəz sxem parametri:
XT1=XT2= = =0.3 Om
= =XT k2=0.3 =206.7 Om
3. Kabellərin əvəz sxemində parametri:
XK1=X0 l=1.1 0.04=0.042 Om =XK1 K2=0.042 =28.94 Om
XK2=X0 l=1.1 0.038=0.04 Om =XK2 K2=0.04 =27.56 Om
XK3=X0 l=1.7 0.038=0.06 Om =XK3 K2=0.06 =41.34 Om
XK4=X0 l=1.7 0.04=0.068 Om =XK4 K2=0.04 =46.85 Om
XK5=X0 l=1.7 0.044=0.07 Om =XK5 K2=0.07 =48.23 Om
XK6=X0 l=2.9 0.04=0.12 Om =XK6 K2=0.12 =82.68 Om
XK7=X0 l=2.9 0.035=0.12 Om =XK7 K2=0.1 =68.9 Om
4. Asinxron mühərrikin əvəz sxemində parametrləri:
EM1= Un=0.5 0.4=0.2 kV M1=EM1 k=0.2 26.25=5.25 kV
XM1= =0.13 =0.03Om M1=XM1 K2=0.03 26.25=20.67 Om
EM2= Un=0.3 0.4=0.12 kV M2=EM2 k=0.12 26.25=3.15 kV
XM2= =0.13 =0.08Om M2=XM2 K2=0.08 26.25=59.71 Om
EM3= Un=0.1 0.4=0.04 kV M3=EM3 k=0.04 26.25=1.05 kV
XM3= =0.13 =4.8Om M3=XM3 K2=4.8 26.25=3307 Om
nöqtəsi nöqtəsi üçün hesabat:
= + = + = + =116.05 Om
= + + + + + + = + + + + + +
+ =0.02+0.02+0.009+0.009+0.09+0.07+0.0002=0.12 Om
= =
= = 1.11 kV
= = = =1.7kV
= =0.11 Om
Iq.q= = =10 kA
K2 nöqtəsi nöqtəsi üçün hesabat:
= =113.3 kV
= =12.7 Om
=112.7 kV
= + =103.3+0.12=103.4 Om
= =
= = 1.11 kV
= = =112.7kV
6.3 Om
Iq.q= =17.8 kA
Şək 2.5. K1 qq nöqtəsi nəzərən sadələşdirilmə sxemi
Şək 2.6. K2 nöqtəsinə nəzərən sadələşdirilmiş sxem
2.7. Rele mühafizəsi və avtomatika sxemləri
Rele mühafizə həm elektriki, həm də kontrollerdə (PLC) qurulmuşdur.Sxemlər aşağıda göstərilmişdir:
Şək.2.7.Motorun ulduz-üçbucaq birləşmə sxemi
Cədvəl 2.2
Şək.2.8.Siyirtmələrin irəli-geri hərəkəti təmin edən avtomatika sxemi
|
