SON SÖZ ƏVƏZİ VƏ YA
SAK DİLİNİN ŞƏRQ (XOTAN) ŞİVƏSİNDƏ İŞLƏNMİŞ
HİND (SANSKRİT) MƏNŞƏLİ SÖZ VƏ İFADƏLƏR.
Məlum olduğu kimi, buddizm hinduizm zəminində, hinduizmdəki bütlərə qarşı mübarizə məqsədi ilə yaradılmışdı. Bu üzdən də həmin dinin terminoloji sistemi hinduizmin terminologiyası əsasında formalaşmışdır. Elə bu hal da bu yeni dinin yaradıcıları olan sakların dilinə külli miqdarda hind söz və terminlərinin keçməsinə səbəb olmuşdur. Sevgidəyər oxucularımızda müəyyən təsəvvür yaransın deyə, onlardan "a" ,"b" "ç" və "d" hərfləri ilə başlayanlarını təqdim edirik:
Abayabur - Abhayapura (qədim mifik şəhərin adı)
Abasvar - Abhasvara (buddizmə görə, göyün Rupa-brahma-loka adlanan qatında yaşayan göy məxluqları)
Abhaq - Abhayaka (təhlükəsiz, etibarlı)
Abıçı - Abhiyit (ay zodiakına daxil olan 28 ulduzdan birinin adı)
Abidarim - Abbhidharma (buddist kanonun lll hissəsi)
Abirpay - Abhipraya (hiyyət,arzu,)
Açakram, Açaqram - Aya-qara (ilan)
Açari - Acarya (müəllim, tərbiyəçi)
Açataştru - Ajataşatru (Maqada şahının adı)
Aditya - Aditya (Günəş; Günəş,ay və 5 planet)
Aqam, Aqam bitik - Aqama sutra (buddist məzmunlu əsərlər toplusu)
Aqaru - Aquru (Əzvay ağacı)
Ayşani - Aisani (şimal-qərb)
Akasti - Aqasti (günəş və ayın mifik məkanı)
Akaş - Akasta ( fəza)
Akşobi - Akşobhya (səmada yaşayan 5 buddadan birinin adı)
Akujal - Akuşala (pis və günah işlər)
Amanuşi,Amanujş -Amanuşya (iblislərdən birinin adı)
Amita, Amita ayuşi - Amitayus (budda Amitabxın adlarından biri)
Anantrişsabaq -Anantaryasamadhi (ölümə məhkum günah)
Andiray - Antaraya (sərhədd)
Animişa - Animişa (şəxs adı)
Anityat - Anityata (birbaşa, bilavasitə. vasitəçisiz)
Apimuki - Abhimukhi (bodistavlığa ulaşma yolunun altıncı pilləsi)
Apiramani - Aparmana (ölçüyəgəlməz)
Apitiyi - Abhidheya (dini dərkin növlərindən biri)
Apramanaşub -Apramanaşubha (göydə yaşayan məxluqlardan bəisinin adı)
Apranamak - Apramanbha (göydə yaşayan məxluqların bir qisminin adı)
Apsmar - Apasmara (epilepsiya)
Aryadan - Aryadana (monastr)
Aryavalokdişvar - Aryavalokiteşvara (çəxs adı, bodistavlardan birinin adı)
Arxant, Arxantac (qadın cinsi),Arxint - Arhant (müqəddəs, nırvanaya gedən yolun son mərhələsində olan şəxs)
Asanvarukiki - Asamvarika (günah içində batan adam)
Asanvır - Asamvara (dini qanunların pozulması)
Asrava- Asrava (günah, qəddarlıq)
Aşvını - Aşvini (ay zodiakının 28 ulduzundan biri)
Atavaki - Atavaka (iblis adı)
Badir - Patra (buddist rahiblərin sədəqə toplamaq üçün istifadə etdikləri qab)
Badra - Bhadra (şəxs adı)
Badrakalpiki - Bhadrakalpika (buddist xronologiyasının bir mərhələsi, erası)
Balika - Bhallika (şəxs adı)
Baranas - Varanasi (Benares şəhərinin qədim adı (?!), ola bilsun ki, bu toponim türkcədən hind dilinə keçmişdir)
Barkasivadi, Barxasuvadi,Braxasvadi, Braxsuvati, Braxsvadi - Brhaspati (Yupiter planeti)
Basaman - Vaisravana (yakşa iblislərinin başçısı və şimal ölkələrinin hamisi)
Bavaqir - Bhavaqra (kainatın ən üstün nöqtəsi)
Benitpal - Bhindipala (nizə)
Bodi - Bodhi (hidayət olunma, təkmilləşmə, kamilləşmə)
Bodimant - Bodhimanda (biliklərə ulaşma taxtı)
Bodistav - Bodhisattva (bodistav)
Brama - Brahma (hinduizmin üçlü tanrı sisteminin baş tanrısı, dünyanın və bütün varlıqların yaradıcısı)
Braman - Brahman (brahman, hinduizmdə ən yüksək kastanın mənsubu)
Bud - Budha (Merkuri planeti)
Budaşiri - Buddhaşiri (şəxs adı)
Bujan - Punya (xeyirli əməl)
Çadık - Cadaka ( buddanın öncəki doğuluşları haqqında hekayələr toplusu)
Çaqşapat - Sikaşapada (dini qanun)
Çaştani - Caştana (şəxs adı)
Çatatri - Catadhara (şəxs adı)
Çatismari - Catismara ( özünün öncəki həyatlarını xatırlayan adam)
Çaturi - Çatura (şəxs adı)
Çintamani - Kintamani (sahibinin istənilən arzusunu yerinə yetirə bilən mi-fik mirvari)
Çitravari - Kitravirya (şəxs adı)
Çitriçiri - Çitrasena (şəxs adı)
Çuvaki - Civaka (şəxs adı)
Darma - Dharma (əsas, element. qanun, təlim)
Darmaquptaki - Dharmaquptaka (Dharmaquptaka buddist təliminin davam-çısı)
Darni - Dharani (cadunun maqik bir forması)
Dartiraştri- Dhrtaraştra (şəxs adı, Şərqin hakimi)
Dşamabumi - Daşamabhumi ( bodistavın Budda səviyyəsinə yüksəlmək üçün keçməli olduğu on məhələnin sonuncusu)
Diyan - Dhyana (düşüncə, düşünərək kamilləşmə).
Bu qəbildən olan sözlərin sayı təssəvvür edə biləcəyimizdən də çoxdur və sak dilinin şərq (Xotan) şivəsinin hind dilinin güclü təsirinə məruz qaldığını hələ Xl əsrdə Kaşğarlı Mahmud da qeyd etmişdir. Qərb şivəsindən fərqli olaraq, haqqında məlumatımız Maninin bir şeri və l Artaşesin sərhəd daşları üzərindəki yazısı ilə məhdudlaşan şərq şivəsində sadəcə 2 alınma söz təsbit edilmişdir: nom və məlik. Bunlardan birincisi İran, ikincisi isə sami mənşəlidir.
Bütün bu söylənilənləri ümumiləşdirərək tam qəti şəkildə deyə bilərik ki, hunların sələfləri olan saklar Ata yurdları Azərbaycandan hərəkət edərək Azərbaycan (Manna) mədəniyyətini Avrasiyanın geniş ərazilərinə yayan, türk dilini Fərat çayı və Qara dənizdən Şimali Hindistan və Çinə qədər uzanan böyük bir geosiyasi arenada zəngin ədəbiyyat və rəsmi dövlət dili halına və hakim vəziyyətə gətirən qədim azərbaycanlılardır və onlar bütün türk xalqlarının eləcə də bir çox digər xalqların etnogenezində iştirak etmişlər. Dünyaya dövlətçilik ənənələrini yaymışlar. Azərbaycan xalqının və dilinin formalaşmasında oğuz və qıpçaqlarla yanaşı saklar da böyük rol oynamış, Azərbaycan ədəbiyyatına və mədəniyyətinə lll əsrin böyük şairi, bəstəkarı, rəssamı, mühəndisi və filosofu Manini bəxş etmişlər. Qüdrətli Parfiya imperatorluğunu və Hindistan Sak imperatorluğunu onlar qurmuş, manixeizmi və buddizmi də dünyaya hədiyyə etmişlər.
İSTİFADƏ EDİLMİŞ ƏDƏBİYYAT
1.Azərbaycan tarixi, B.,"Azərnəşr", 1994.
2.Esxil. Seçilmiş əsərləri. "Avrasiya Press" , B.,2006.
3. Təkləli M.Rus dilində türk sözləri, B.,"Nurlar", 2006
4. Göyüşov R. Azərbaycan arxeologiyası, B.,"İşıq", 1986.
5.Mурадова Ф. Датировка наскальных изображений Гобустана...Qafqazın arxeologiyası, etnologiyası, folkloru.,AMEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu,B.,2005
6. Cəfərov C.Bəzi damğa və işarələrin etimoloji izahı. Türk dillərinə dair etimoloji və tarixi - morfoloji tədqiqatlar. ADU-nun nəşriyyatı, B.,1987.
7. Ağasıoğlu F. Azər xalqı, B.2005.
8. Rzayev N. Qayalar danışır, B., "Elm" 1985
9. Юналеева Р.А. Тюркизмы в русском языке (на материале названий одежды). Автореферат докт.дисс.,М.,1984.
10. Bayat F. Oğuz epik ənənəsi və "Oğuz Kağan" dastanı, B.,"Sabah",1993
11. Rəcəbov Ə.,Məmmədov Y.Orxon-Yenisey abidələri, "Yazıçı", B.,1993
12. Məlikov İ.Xatt-Türk dil paralelləri. Azərbaycan filologiyası məsələləri.l. B.,1989.
13. Сенека Луций Анней. Исследование о природе. К Луцию, XVl
14. Радлов В.В. Древнетюркский словарь,"Наука", Ленинград,1969
15.Средняя Азия и Иран. Сборник статей. Государственный Эрмитаж, "Аврора", Ленинград,1972
16. Керимов Л. Азербайджанский ковер, ll,"Gənclik",B.,1983
17.Плиний Секунд Старший. Естественная история, Vll
18. Гелланик Митиленский. Собрание отрывков. Фрагменты из Оксиринхских папирусов, X
19. Əlibəyzadə E. Ədəbi şəxsiyyət və dil. "Yazıçı", B.,1982
20. Гумилев Л. Древние Тюрки. "АСТ", Москва,2002.
21. Ağasıoğlu F. Tanrı elçisi İbrahim. B.,2007.
22. Асадов Ф.М. Арабские источники о тюрках в раннее средневековье. "Elm", B.,1993
23. Ön və Orta Asiya türkləinin tarixinə dair dörd anonim mənbə. "Nurlan", B.,2003
24. Nəğmələr,inanclar,alqışlar."Yazıçı", B.,1986.
25.Sadıqova S. Azərbaycan dilində terminologiyanın təşəkkülü və inkişafı. "Elm" B., 2005.
26. Мусаев К.М. Современные терминологии литературных тюркских языков Советского Союза. "Советская тюркология" №6, 1981.
27. Axundov A. Dil və ədəbiyyat. l c.B.,"Gənclik".
28. Фридрих И. История письма. Москва, "Наука",1979.
29. Rzayev N. Möcüzəli qərinələr.B.,1984.
30. Seyidov M. Azərbaycan mifik təfəkkürünün qaynaqları. "Yazşçı", B.,1983.
31. Массон В.М., Сарианиди В.И. Каракумы: Заря цвилизации. "Наука", Москва, 1972.
32. Аджи М. Европа, тюрки, Великая степь. "Мысль", Москва, 1998.
33. Əfəndiyev R. Azərbaycan bədii sənətkarlığı dünya muzeylərində, "İşıq", B., 1980.
34. Мамедов К. О палеоантропологии народов Кавкаэа. Qafqazın arxeologiya-sı, etnologiyası, folkloru.,AMEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu,B.,2005
35.Авшарова И. Изображение быка на образцах материальной культуры конца бронзого-начала железного периодов в Азербайджане. Qafqazın arxeologiyası, etnologiyası, folkloru.,AMEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu,B.,2005
36. Алиева К., Шамхалова П. Характер орнаментации Нахчыванской керамики эпохи бронзы. Qafqazın arxeologiyası, etnologiyası, folkloru.,AMEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu,B.,2005
37. Daşdəmir (Məişət nağılları)."Altun kitab", B.,2005.
38. Дьяконов И.М. Ассиро-вавилонские источникн по истории Урарту. ВДИ,1951,№2.
39. Сеидов А. Нахчыван-древнейший центр металлургии. Qafqazın arxeologiyası, etnologiyası, folkloru.,AMEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu,B.,2005
40. Мусеибли Н. Позднеэнеолитические курганы Акстафинского района. Qafqazın arxeologiyası, etnologiyası, folkloru.,AMEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu,B.,2005
41. Гошгарлы Г. Исследование археологичиских памятников в зоне нефтепровода Баку-Тбилиси-Джейхан (БТД) и южно-кафказского газопровода Баку-Эрзурум (ЮКГ) в2004-2005 г.г. Qafqazın arxeologiyası, etnologiyası, folkloru.,AMEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu,B.,2005
42, Гулиев Ф. Урукская керамика Южного Кафказа. Qafqazın arxeologiyası, etnologiyası, folkloru.,AMEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu,B.,2005
43. Церен Э. Библейские холмы. "Правда", Москва,1986.
44.Ahmet Cavat. Alfabenin menşei en eski türk yazısıdır. İstanbul,1933.
45. Редер Д.Г. Мифы и легенды древнего двуречья. "Наука", Москва,1965.
46, Гуго Винклер. Западная Азия в древние времена. История человечества. т.lll,СПб, 1903.
47. Əlibəyzadə E. Azərbaycan xalqının mənəvi mədəniyyət tarixi. "Gənclik", B., 1998.
48. Süleymenov O. Az-Ya. "Azənəşr", B.,1993.
49. Məmmədov A. Azəbaycan dilinin erkən tarixinə dair materiallar. Azərbaycan filologiyası məsələləri.l. B.,1989.
50 Hacıyev T.Azərbaycan ədəbi dili tarixi.l,B.,1976.
51. Bilqamıs dastanı."Gənclik", B.,1985.
52. Велиев М.Г. (Бахарлы). Азербайджан (физико-географический, этногра-фический и элономический очерк), Баку, 1921.
53. Əliyarov S. "Kitabi Dədəm Qorqud" əlyazmaları üzərində çalışmalar. Azərbaycan filologiyası məsələləri.lll. "Elm", B.,1991
54. Константин Богрянородный. Об управлении империи. Москва, 1989.
55. Гейбуллаев Г.А. К Этногенезу азербайджанцев. "Элм", Б.,1991.
56. Moravçig W. Byzantiko-turkika. lll, d. ll, 1943.
57. История Армении Лазаря Парбского. Тiflis,1904 (erməni dilində).
58. Aslanov Elçin. El-oba oyunu, xalq tamaşası. "İşıq", B.,1984.
59. Махмудова Х. Оленные камни скифского времени. Qafqazın arxeologiyası, etnologiyası, folkloru.,AMEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu,B.,2005
60. Алиев К. Античные источники по истории Азербайджана. "Элм", Б.,1987.
61. Ögəl B. Böyük Hun imperiyası. l c.,"Gənclik", B.,1992.
62. Əsgər Ə.,Qıpçaq M. türk savaş sənəti. "Yazıçı", B.,1996.
63. Azərbaycan incəsənəti. "Maarif", B..1977.
64. Əfəndiyev R. Daşlar danışır...Neolit dövründən-XlX yüzilliyədək. "Gənclik", B., 1980.
65. Bibliya
66. Kalankaytuklu M. Alban tarixi."Elm", B.,1993.
67. Bakıxanov A. Gülüstani-İrəm."Elm", B.,1951.
68. Rəşidəddin F. Oğuznamə.B.,1992.
69. Cəfərov N. Azərbaycanşünaslığa giriş."AzAtaM", B.,2002.
70. Xudiyev N. Azərbaycan ədəbi dili tarixi. Ankara, 1997.
71. Tahirzadə Ə. Kəsrəviçiliyin kökü, özəyi, ardıcılları, dirçəldilməsi.ll. Azərbay-can filologiyası məsələləri.lll. "Elm", B.,1991.
72. Ямпольский З. Древнейшие сведения о тюрках в зоне Азербайджана. Уч.записи АГУ, сер. языка и лит.,1966, №2.
73. Heyət C. Türklərin tarix və mədəniyyətinə bir baxış.B.,1993.
74. The Gothic Histoy of Jordanes in Englsh version with introduction and commentary by CharlesMierow. New York, 1960, V.
75. Гасанов З. Царские Скифы. "Liberty Publishing House", New York,2000.
76. Cəlilov F.Azərbaycan dilinin Morfonologiyası.B.,1988.
77. Yusifov Y. dilin tarixi qatları. "Ədəbiyyat və İncəsənət" qəzeti, 8.lX.1989.
78. Yusifov Y.,Kərimov S. Toponimikanın əsasları. B.1987.
79.Юсифов Ю.Ранние контакты Мессопатамии с северовосточными странами-Azərbaycan tarixi üzrə qaynaqların öyrənilməsi problemləri, B.,1989.
80. Tuncay B.Yunus Oğuza məktublar..."Əbilov, Zeynalov və qardaşları", B.,2005.
81. Vəliyev V. Azərbaycan folkloru. "Maarif", B.,1985.
82. Haqverdiyev Ə. Seçilmiş əsərləri, ll c., B.,1957.
83. Касумова С.Ю. Азербайджан в lll-Vll вв.,Б.,1985.
84. Osman Turan. Cihan hakimiyeti Mefkuresi Tarihi.l-ll c.,"Boğazçı yayınları", İstanbul, 1993.
85. Koroğlu X. Oğuz qəhrəmanlıq eposu. "Yurd", B.,1999.
86. Yeni Türk Ansiklopedisi. 12 c. "Ötüken", Ankara, 1985.
87. Симокатт Ф. История. Москва,1957.
88. Abdulkadir İnan.Tarihte ve bugün şamanizm. Ankara, 1954.
89. Мизиев И.М. Тринадцать слов из языка скифов. Azərbaycan filologiyası məsələləri.lll,"Elm", B.,1991.
90. Дорошенко Е.А. Зоpоастрийцы в Иране. "Наука", Москва, 1982.
91. Раевский Д.С. Модель мира скифской культуры. Москва, 1987.
92. Tarixi-sənayeyi-İran. Tehran,1938.
93. Bərrasihaye-tarixi.№3,Tehran, 1971.
94. Научная сессия по Археологии Дагестана. -СА.№4,1959.
95. Кушнарева К.Х.,Чубинишвили Т.Н. Древние культуры Южного Кафказа (V-lll тыс. до н.э.), Ленинград,1970.
96. Исмаилов Г.С. Раннебронзовая культура Азербайджана...Автореферат дис. док.ист. наук, Тбилиси, 1983.
97. Кушнарева К.Х., Южный Кафказ в lX-ll тыс. до н.э....,Санкт-Петербург,1993.
98. Ашуров С. Нахчыван-Урмия-Ван: Проблемы эпохи ранней Бронзы. Qafqazın arxeologiyası, etnologiyası, folkloru.,AMEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu,B.,2005.
99. Алиев И. К хронологии курганов Абшерона. Qafqazın arxeologiyası, etnologiyası, folkloru.,AMEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu,B.,2005.
100. Кодухов В.И. Введение в языкознание. "Просвещение", Москва,1979.
101. Латыпов Ф. Элементы морфонологии этрусского языка...Azərbaycan filologiyası məsələləri.lll, "Elm", B.,1991.
102.Mirşan K. Prototürkce yazıtları, Ankara, 1970.
103. Homer. İlliada.
104. Oğuz Y. Qədim Azəbaycan və Anadolu türkləri."Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" NPB.,B.,2002.
105.Востров В.В., Муканов М.С. Родоплеменной состав и расселение казахов. Алма-Ата,1968.
106. Abramzon С.М. Этнический состав северной Киргизии. Труды Киргиз-ской археологическо-этнографической экспедиции., вып., lV , Москва, 1960.
107. Велиханов Ч.Ч. Сочинения, тт.,l-lV
108. Кармышева Б.Х. Узбеки-локайцы Южного Таджикистана. Москва,1954.
109. Жданко Т.А. Очерки исторической этнографии каракалпаков.Москва, 1950.
110. Бартольд В.В.Сочинения. тт.,l-lV.
111. Абрамзон С.М. Киргизы и их этногенетические и историко-кльтурные связи, Москва,1971.
112. Zeynalov F. Türkologiyanın əsasları. "Maarif", B.,1981.
113. Буниятов З.М. Йфкут аль-Хамави...Баку,1983.
114. Əzizov E. Azərbaycan-uyğur izoqlosları. Azərbaycan filologiyası məsələləri. "Elm", 1991.
115. Zeynallı H. Seçilmiş əsərləri.B.,1983.
116. Самойлович А. Кафказ и турецкий мир. Отд. отт. их "Известий об-ва в изучения Азербайджана.", Баку, 1926.
117. Вопросы диалектологии тюркских языков. т.lll, Баку,1963.
118. Cəfərov N. Qədim türk ədəbiyyatı. "AzAtaM",B.,2004.
119. Джафаров Ю.Р. Гунны и Азербайджан. "Элм",Б.,1985.
120. De Quiqnes. Türklerin tarihi-ümumisi.l, İstanbul,1924,
121. İbn Fedlan, Rihle (Seyahatname). Naşiri Z.V.Toğan, Leypzig,1939.
122. Иоанн де Плано Карпини. История монголов. СПб.,1910.
123. Вилгельм де Рубрук. Путешествие в Восточные страны.СПб.,1910.
124. Cəfərov N.Türk dünyası : xaos və kosmos. BDU-nun nəşriyyatı, B.,1998.
125. Axundov M.F. Kəmalüddövlə məktubları. Azərbaycan uşaq və gənclər ədəbiyyatı, B.,1959.
126. Kasım A. C. "Sümercə" Kesin Olarak Türk Dilidir... İstanbul, 2001.
127.Алексеев Н.А. Шаманизм тюркоязычных народов Сибири. "Наука",
М.,1984.
128. Лозинский С. Роковая книга средневековья....М.,1932.
129.Гумилев Л. Этносфера, "АСТ", М.,2002.
130. Пирцхалава М.С. Памятники скифской архаики (Vlll-Vlвв. до н. э.) на территории древней Грузии. Афтореф. канд. дис.,Тбилиси, 1975.
131. Литвинский Б.А. Древние кочевники "Крыши мира", Москва, 1972.
132. Дьяконов И.М. История Мидии от древнейших времен до конца lV в. до н.э., Москва-Ленинград,1956.
133. Seyidov M. Qızıl döyüşçünün taleyi. "Gənclik", B.,1984.
134. Bünyadov Z., Məmmədov H. Nizami vəqfi haqqında sənədə dair. "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti, 3.Vlll.1984.
135. Алиев И. Карабах в древности. Изв. АН Азерб. ССР, серия истории, философии и права, 1988, №3.
136. Гейбуллаев Г. О Сакасене в Атропатене. ДАН Азерб. ССР. 1989, №7.
137. İsmayıl M. Azərbaycan xalqının yaranması. "Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı", B.,1955.
138. Sulmirski T. Skithian Antiquitiesin Western Asia.
139. Грантовский Э.А. Индо-иранские касты у скифов. XXV Международная конференция востоковедов. Доклады делегации СССР, М.,1960.
140. Мерперт Н.Я. Гунны в Восточной Европе...Москва,1958.
141. Пьянков И.В. Восточный Туркестан в свете античных источников. Восточный Туркестан и Средняя Азия в системе культур древнего и средневекового востока. "Наука",Москва, 1986.
142. Буниятов З.Обзор источников по истории Азербайджана. Баку, 1964.
143. Буниятов З.Азербайджан в Vll-lX вв.,Баку,1965.
144. Г.А Меликашвили. Древневосточные материалы по истории народов Закавказья, l, Наири-Урарту,Тбилиси, 1954.
145. Меликсетбкков Л.М. К стории удин. Труды Тбилисской гос. ун-та, 1942, т.XXlll.
146. Армянская география Vll века до Р.X.-СПб,1877.
147. Еремян С.Т. Страна "Мехелония" надписи Кааба-и Зардушт. ВДИ,1964, №4.
148. Абаев В.И. Скифо-сарматские наречия . В кн. Основы Иранского языкознания. Древнеиранские языки,-Москва,1979.
149. Дьяконов И.М.Предыстория армянского народа. Ереван, 1968.
150. Пиатровский Б.Б. Ванское царство. М.,1959.
151. Тадмор Х. Три последних десятилетия Ассирии.-"Труды 25-го Международного конгреса востоковедов",т.1, М.,1949.
152. Дандамаев М.А.,Луконин В.Г. Культура и экономика древнего Ирана."Наука", М.,1980.
153. Cameron G.G. History of early İran.New-York,1936.
154. Landsberger B., Bauer Th. Zu neuveröffentlchten Berichsquellen der Zeit von Assarhaddon bis Nabonid.-ZA. Bd 37. 1927.
155. Орансий И.М. Иранские языки.-М.,1963.
156. Фрай Р. Наследие Ирана.М.,1972.
157. Гафуров Б.Г. К 2500 летию Иранского государства. История Иранского государства и культуры, М.,1971.
158. Грантовский Э.А. Ранняя история иранских племен Предней Азии.-М.,1974.
159. Смирнов .П. Скифы.-М.,1966.
160. Тереножкин А.И. Скифская культура. Сб. Проблемы скифской археологии, М.,1971.
161. Ghrishman R.A. Propos du Tresor de Ziviye.-Jnes. Vol. 32. 1973.
162. Godard A. Le tresor de Ziviye. Haarlem, 1950.
163. Luckenbill D. Ancient records Assyria ənd Babylonia. Vol.2. Chicago, 1927.
164. Barnett R. Median art.-İr. An. Vol. 2. 1962.
165. Кузьмина Е.Е. Сюжет борьбы хишника и копытного в исскустве "зверинего стиля" евразийских степей скифской эпохи. Сб. Скифо-Сибирский мир,-М.,1987.
166. Рыбаков Б.А. Геродотово Скифия.М.,1979.
167. Техов Б.В. Скифы и Центральный Кафказ в Vll-Vl вв. до н.э.,М,1980.
168. Артомонов М.И. Скифо-сибирское искусство зверинего стиля. Сб. Скифской археологиию М.,1974.
169. Ковалевская В.Б. Кавказ и аланы. "Наука", М.,1984.
170. Якубовский А.Ю. "Китаби-Коркут" и его значение для изучения туркменского общества в эпоху средневековья, журн. "Совет эдебияты" , Ашхабад, 1944, № 6.
171. Чичуров И.С. Византийские исторические сочинения: "Хронография" Феофана, "Бревнарий" Никифора."Наука", М.,1980.
172. Maenchen-Helfen O. The world of the Huns. Berkley-Los angeles,1973.
173. Franke O. Beitrage aus chinesischen Quellen Zur Kennits der Türkvöler. Berlin, 1904.
174. Амонжолов А.С. Руноподобная надпись из сакского захоронения близ Алма-Аты,-"Вестник Казахской ССР", Алма-Аты, 1971.
175. Qaşqay S. Manna dövləti. "Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı", B.,1993.
176. Excavations in Kaluraz, Gilan. "Bulletin of the Asia İnstitute Pahlavi University",3, 1973.
177. Алиев И. История Мидии. Б.,1960.
178. Меликашвили Г.А. Некоторые вопросы Маннейского царства,M.,1978.
179. Брук С.И. Население мира-этнодемографический словарь. "Наука", М.,1986.
180. Еремян С.Т. Раннефеодальные государства Закавказья в lll -Vll вв. Очерки истории СССР, (lll-lX вв), М.,1958.
181. Ашурбейли С.Б. Государство Ширваншахов.-Б.,1985.
182. Пигулевская Н.В. Сирийские источники Vl в о народах Кавказа. ВДИ,1939, №1.
183. Hinz W.Persis.PW,1971.
184. Anadol C. Tarihe hökm edəm millet: Türkler.-"Aydınlıq" qəzeti, 1991, 10 avqust.
185. Tantəkin M.H. Midiya hökmdarları Fraort və Kiaksar "Avesta"da. "Mövqe qəzeti, 2002, №3.
186. Pomponil Melae de chorographia libri tres. Ed.G. Ranstrand. Stokholm, 1871. Перевод на русский язык: Античная география. М.,1953.
187. Восточный Туркестан в древности и раннем средневековье. М.,1988.
188. Неру Дж. Взгляд на всемирную историю. 1т.,М.,1981.
189. Лившиц В.А. Надпись из Гильберджина.-сб."Древняя Бактрия". М.,1976.
190. "История Казахской ССР".1, Алма-Ата,1977.
191. Gabian A., von. Türkische Turfan-Texte. Vlll. Texte in Brahmischrift. ADAW? 1952, №7.
192. Gabian A.,von. Die uigurische Überzetzung der Biographie Hüen-tsangs. SPAW, 1935.
193. Gabian A.,von. Briefe der uigurischeHüen-tsanq Biographie. SPAW, 1938.
194. Pelliot P. La version euigoure de l"histoe des princes kalyanamakra et Papamkara. T"oung Pao, v, XV, Leide,1914.
195. Tekin Ş. Kuanşi im Pusar (Ses işiten ilah). Vap huaki atlığ nom çeçeki sudur... Atatürk Universitesi yayınları, araştırmaları serisi, edebiyat və filoloji, №2, Erzurum, 1960.
196. Bang W. und A. von Gabian. uigurische Studien. l. Das sündenbekenntnis aus dem Suvarnaprabhaşa, Ujb., Bd. X, H.3, 1930.
197. Suvarnaprabhasa, (Сутра Золотого блеска). Текст уйгурской редакции. Издали В.В. Радлов и С.Е. Малов. ВВ, XVll, (Выпуски :) l-Vlll , СПб.-Пгр., 1913-1917.
198. Radloff W. Tişastvustik. Ein in türkischer Sprache bearbeitetes buddhistisches Sutra. BB, Xll, St.-Petersb.,1910.
199. Bang W. und A. von Gabian. Türkische Turfan-Texte. lV, Ein uigurische Sündebekenntnis. SPAW, 1930, XXlV.
200. Bang W. und A. von Gabian. Türkische Turfan-Texte. V, Aus buddhischen Schriften, SPAW, 1931, XlV.
201. Bang W. mit A. von Gabian und G.R.Rachmeti. Türkische Turfan-Texte. Vl, Das buddhische Sutra Sakiz yükmak, SPAW, 1934, X.
202. Gabian . von. Türkische Turfan-Texte. X, Das Avadana des damons Atavaka. Bearbeitet von Tadeusz Kowalski? ADAW, 1958, №1.
203. Müller F.W.K. Uigurika ll. APAW, 1910. Abh. lll.
204. Müller F.W.K. Uigurika lll. Uigurische Avadana-Bruchstüke (l-Vlll). APAW, 1922. №2.
205. Müller F.W.K. Uigurika lV. Herausgegeben von A. von. Gabian. APAW, 1931, XXlV.
206. Konukçu E. Kuşan və akhunlar tarihi. Ankara, 1973.
207. Glauson G. turk, Monqol, Tungus. AM. nev. ser.v.8, Budapest,1960.
208. Катанов Н.Ф. Образцы народной литературы тюркских племен изданные В.Радловым. Ч. ,Наречие урйанхайцев (сойотов), абаканских татар и карагасов. Тексты, собранные и переводенные Н.Ф.Катановым. Спб.: Изд-во АН, 1907.
209. Меликов Р. Погребальный обряд каспийцев и зорострийский ритуал. Qafqazın arxeologiyası, etnologiyası, folkloru. Bakı,2005.
210. Əskər R. Mahmud Kaşğari və onun "Divanü Lüğə-it-Türk" əsəri. Bakı,2008.
211. Əskər R."Qutaduqu Biliq"də adlar. Şərqşünaslığın aktual problemləri. Prof. Vasim Məmmədəliyevin yubileyinə həsr edilmiş respublika elmi konfransının materialları. Bakı,2002, səh.136-139.
212. Əskər R."Qutaduqu Biliq"də əvəzlik. Tədqiqlər. Prof. V.Aslanovun 75 illik yubileyinə həsr olunmuş elmi konfransın materialları. "Elm", Bakı,2003, səh. 168-171.
213. Əskər R."Qutaduqu Biliq"də ismin hal kateqoriyaları. Qafqaz Universitetinin Elmi əsərləri. Bakı,2002, №10, səh.31-41.
214. Əskər R."Qutaduqu Biliq"də əvəzlik. Tədqiqlər. Prof. V.Aslanovun 75 illik yubileyinə həsr olunmuş elmi konfransın materialları. "Elm", Bakı,2003, səh. 168-171.
215. Əskər R."Qutaduqu Biliq"də sifət. Tədqiqlər. 2, AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu. Bakı,2003, səh. 117-124.
216. Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası. 10 cild.
217. Еремян С.Т. Страна "Махелония" надписи Каба-и Зардушт. ВДИ, 1967, №4.
218. История древнего мира. ll c.M.,1983.
219. Капацян Г. Хаяса-колыбель армян. Этногенез и их начальная история. Ереван, 1947.
220. Дяконова И.В. Осада Кушангары. Восточный Туркестан и Средняя Азия. "Наука",М.,1984.
221. Ögəl B. Türk mifologiyas, l c., Bakı, 2006.
| 