• Mazkur darslik tibbiyot oliy o‘quv yurtlari uchun mo‘ljallangan lotin grafikasida birinchi o‘quv adabiyoti bo‘lib, umumamaliyot shifokorlar
  • Biokimyo pmd




    Download 4.12 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet1/272
    Sana15.03.2023
    Hajmi4.12 Mb.
    #45498
      1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   272
    Bog'liq
    Sobirova-R.A-biokimyo
    TOECOLJ-8-1-65(3), TOECOLJ-8-1-65(2)


    O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
    OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’IM VAZIRLIGI
    R.A. Sobirova, O.A. Abrorov
    F.X. Inoyatova, A.N.Aripov
    BIOLOGIK KIMYO
    O‘zbekiston Respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim
    vazirligi tomonidan tibbiyot oliy o‘quv yurtlari talabalari
    uchun darslik sifatida tasdiqlangan
    Toshkent
    «Yangi asr avlodi»
    2006


    A.A. XODJIMETOV,
    TTA bioorganik va biologik kimyo kafedrasi mudiri,biologiya
    fanlari doktori, professor
    R.S. SALIHOV,
    O‘zR FAga qarashli biokimyo instituti Hujayra biologiyasi
    laboratoriyasining mudiri. Xizmat ko‘rsatgan fan arbobi, biologiya
    fanlari doktori, professor
    Mazkur darslik tibbiyot oliy o‘quv yurtlari uchun mo‘ljallangan lotin
    grafikasida birinchi o‘quv adabiyoti bo‘lib, umumamaliyot shifokorlar
    tayyorlashning zamonaviy konsepsiyasiga tayanilgan va biologik kimyo
    fanining yangi rejasi asosida yozilgan. Darslikda oqsillar, nuklein kislotalar,
    karbon suvlar va yog‘larning struktura va funksiyasi to‘g‘risida hamda fanga
    oid bir qator yangi ma’lumotlar kiritilgan. Biokimyo fanining nazariy va
    amaliy tibbiyotdagi ahamiyatini e’tiborga olib, darslikda karbon suvlar,
    yog‘lar, oqsillar va aminokislotalar almashinuvini buzilishida nasliy va
    orttirilgan kasalliklar asoslari ko‘rib chiqilgan.
    Darslik sog‘liqni saqlash ta’limi tizimida tahsil olayotgan bakalavr,
    magistr va aspirantlar, o‘qituvchilar, ilmiy xodimlar, shuningdek, barcha
    yo‘nalishdagi shifokorlar uchun mo‘ljallangan.
    ISBN 978-9943-08-010-2
    © R.A. Sobirova, O.A. Abrorov, F.X. Inoyatova, A.N. Aripov, «Biologik
    kimyo». «Yangi asr avlodi», 2006 yil


    3
    KIRISH
    Biologik kimyo – tirik organizmlar tarkibiga kiruvchi moddalarning
    kimyoviy tabiati, ularning o‘zgarishi, shuningdek, bu jarayonlarni a’zo
    va to‘qimalar faoliyati bilan bog‘liq holda o‘rganadigan fan.
    Tahlil etilayotgan obyektga bog‘liq holda, shartli ravishda, odam
    va hayvon, o‘simliklar mikroorganizmlar biokimyosi va h.k. bo‘limlariga
    bo‘linadi. Modda almashinuvi va metabolizm – organizmda kechadigan
    barcha kimyoviy reaksiyalar yig‘indisidir. Ular tirik sistemaning
    turg‘unligi va o‘z-o‘zini hosil qilishga yo‘naltirilgandir. Hayvonlar
    organizmi, shuningdek, odam organizmi ovqat mahsulotlari qabul
    qilishga muhtojdir. Ular suv va mineral komponentlardan tashqari
    murakkab organik tarkibga ega bo‘lgan oqsil, yog‘, uglevodlarni qabul
    qilishi kerak.
    Biologik kimyoning asosiy vazifasi molekulyar darajadagi zaminiy,
    umumbiologik masalalarni hal etishdan iborat. Insonning ekosistemaga
    bog‘liqlik muammosini hal etishi, ularni nafaqat bilishi, balki ulardan
    muhofaza bo‘lishi va foydalana olishi kerak.
    Biokimyo fani 3 bo‘limdan iborat:
    1. Statik biokimyo.
    2. Dinamik biokimyo.
    3. Funksional biokimyo.
    Statik biokimyo tirik organizm tarkibiga kiruvchi moddalarning
    kimyoviy tarkibi va xususiyatlarini o‘rganadi. Bu bo‘limning asosiy
    masalalari bioorganik kimyo tomonidan o‘rganiladi.
    Dinamik biokimyo organizmga moddalarning qabul qilinishidan
    boshlab oxirgi mahsulotlar shaklida chiqarib yuborilishigacha bo‘lgan
    barcha o‘zgarishlarni tahlil qiladi.


    Funksional biokimyo a’zo va to‘qima funksiyalariga bog‘liq
    ravishda, ularda kechadigan kimyoviy jarayonlarni tadqiq qiladi.
    Biologik kimyoning barcha bo‘limlari o‘zaro uzviy bog‘langan va
    zamonaviy biokimyoning qismlari hisoblanadi.
    Agarda ilgari biologik kimyo o‘z ichiga to‘qima, a’zo va butun
    organizm masalalarini olgan bo‘lsa, hozirda bu fan molekula va
    submolekulyar tahlillar darajasida o‘rganiladi. Biologik kimyoning
    yo‘nalishlari quyidagi muammolarni hal etishga qaratilgan bo‘lishi
    kerak: yuqori organizmlar hujayralarining differensirovkasi, genom
    faolligining mexanizmi, irsiy kasalliklar rivojlanishining molekulyar
    asoslari va boshqalar.
    Tibbiyot institutlarida klinik biokimyo alohida o‘rin tutadi. Bo‘lajak
    umumamaliyot shifokori patologik jarayon rivojlanishining
    mexanizmlarini to‘liq o‘zlashtirishi muhim ahamiyatga ega. Turli
    kasalliklar asosida metabolik jarayonlarning buzilishi yotadi. Sog‘lom
    organizmda katabolizm va anabolizm jarayonlari uzviy bog‘langan.
    Bu jarayonlar muvozanatining buzilishi kasallikning rivojlanishiga olib
    keladi. Masalan, agarda organizmda katabolizm jarayonlari pasaysa,
    u yoki bu moddalarning to‘planishiga olib keladi va o‘z navbatida
    to‘planish kasalliklarini rivojlantiradi (glikogenoz, sfingolipidoz va
    boshqalar). Irsiy kasalliklar alohida o‘rinni egallaydi, chunki ularda,
    hujayra genetik apparatida u yoki bu moddalar sintez nazoratining
    buzilishi mavjud. Shuning uchun, bo‘lajak shifokor, tirik organizmda
    ularning rivojlanish mexanizmini tushunish uchun biokimyoviy
    jarayonlarni yaxshi bilishi kerak. So‘nggi paytlarda klinik biokimyo
    jadal rivojlanmoqda, klinik laboratoriyalarda kasalliklarning kelib
    chiqish sabablarini aniqlash uchun sharoitlar yaratilgan bo‘lib, tashxis
    usullari takomillashtirilmoqda.


    I BOB

    Download 4.12 Mb.
      1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   272




    Download 4.12 Mb.
    Pdf ko'rish