BIOLOGIYA
10
UMUMIY O`RTA TA`LIM
MAKTABI
“__” SINF O`QUVCHISI
_________________________NING
BIOLOGIYA FANIDAN
LABORATORI
YA
MASHG`
ULOTLARI
DA
FTARI
Sana_________________________
1-LABORATORIYA MASHG‘ULOTI
Mavzu. Umumbiologik qonuniyatlarga doir masala va mashqlar yechish.
Maqsad. Hayotning molekula va hujayra darajasidagi
umumbiologik qonu-
niyatlarga doir masalalar yechish orqali biologik obyektlarda boradigan j arayonlarni
kuzatish, tajribalar o'tkazish va xulosa qilish kompetensiyasini shakllantirish.
Jihozlar. Hayotning molekula va hujayra darajasidagi umumbiologik qonu-
niyatlarni aks ettiruvchi rangli rasmlar, slaydlar.
Ish tartibi.
I.
DNK va RNKning tuzilishiga doir masalalar yechish
.
II.
Oqsil biosinteziga doir masalalar yechish.
III.
Hujayrada energiya almashinuviga doir masalalar yechish.
IV.
Xulosa.
I.
DNK va RNKning tuzilishiga doir quyida berilgan masalalarni yeching.
1)
DNK molekulasi 6000 nukleotiddan iborat. Shu DNK
molekulasining uzunligini
aniqlang.
2)
DNK molekulasi 3000 nukleotiddan iborat, shundan 650 tasini
sitozinli nukleotidlar
tashkil etadi. Shu DNK molekulasining uzunligini va boshqa nukleotidlar sonini aniqlang.
3)
Bir zanjirda GTCATGGATAGTCCTAAT nukleotidlar ketma-ketligi bo‘lgan DNK
molekulasidagi vodorod bog‘lar sonini aniqlang.
4)
Tekshirishlar natijasida i-RNK tarkibida 34% guanin, 18% uratsil, 28% sitozin, 20%
adenin borligi aniqlandi. Mazkur i-RNK uchun matritsa bo‘lgan DNK tarkibidagi
nukleotidlarning
% larini aniqlang.
5)
DNK molekulasining uzunligi 850 nm ga teng. DNK
molekulasidagi nukleotidlar
sonini aniqlang.
Izoh: qo‘shni nukleotidlar orasi 0,34 nm, bir nukleotid qoldig‘i o‘rtacha 345.
II.
Oqsil biosinteziga doir quyida berilgan masalalarni yeching.
1)
DNK ning berilgan zanjiri asosida genetik kod jadvalidan foydalanib jadvalni
to‘ldiring.
DNKning 1-
zanjiri
A
T
G
T
T
T
A
A
T
C
C
G
T
T
A
C
T
C
DNKning
2-zanjiri
i-RNK
antikodon
aminokislota
1) GTCATGGATAGTCCTAAT nukleotidlar
ketma-ketligidan iborat DNK
molekulasi asosida sintezlangan i-RNK molekulasidagi nukleotidlar ketma-
ketligini va oqsildagi aminokislotalar sonini aniqlang.
2. Oqsil molekulasida aminokislotalar quyidagi tartibda joylashgan.
ser-glu-
asp-tri-fen-ley-ala. Genetik kod jadvalidan foydalanib ushbu aminokislotalar
ketma-ketligiga mos i-RNK molekulasidagi nukleotidlar ketma-ketligini ko‘rsatib
bering.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
3.
i-RNK molekulasida UGCAAGCUGUUUAUAACCGAU tartibida
nukleotidlar ketma-
ketligi berilgan. Genetik kod jadvalidan foydalanib ushbu nukleotidlar ketma-ketligiga mos
aminokislotalar ketma-ketligini aniqlang.
4.
450 nukleotid juftligidan iborat DNKbo‘lagi asosida sintezlangan
i-RNKdagi nukleotidlar
sonini va oqsildagi aminokislotalar sonini hamda oqsilning massasini aniqlang.
5.
Oqsilning massasi 36000 ga teng bo‘lsa, shu oqsilga mos i-RNKdagi va DNKdagi
nukleotidlar sonini aniqlang.
