Boshlang`ich ta`lim va sport tarbiyaviy ishi
1 2 Bog'liqSanoat korxonalarida mehnat gigienasi va ishlab chiqarish sanitariyasi1 cybersecurity-artificial-intelligence 11111 (1) (1), 1. Nosimetrik shifrlash algoritmlari Assimetrik shifrlash algori, 402-guruh onlayn kurslar, Elektron ta\'limni boshqaruv vositalari 191 Begbo\'tayeva Sadoqat-fayllar.org, 4-labaratoriya mashg\'ulot topshirig\'i, Pythonda turtle kutubxonasi bilan ishlash (1), 1-mavzu. Zamonaviy axborot texnologiyalari va ularni qoʻllanilishii, Презентация Microsoft PowerPoint (4), Usmon, 9, SANOAT, 1427572, Matematika va informatika ta, 619-guruh dasturlash tillari oraliq nazorat 22.10.2022
Termiz – 2022 y. Reja: Mehnat gigiyenasi Umumiy faoliyat 3. Ultrabinafsha nurlari (nurlanish) uchun ruxsat etilgan intensivlik Mehnat gigiyenasi, kasb gigiyenasi — gigiyenaning bir boʻlimi. Mehnat jarayonlari va ishlab chiqarish muhitining odam organizmiga taʼsirini oʻrganadi hamda qulay mehnat sharoitini yaratish va kasb kasalliklarining oldini olish uchun gigiyena meʼyorlari va tadbirlarini ishlab chiqadi. Har. qanday joydagi mehnat sharoitlari ishlab chiqarish jarayoni texnologiyasiga va ish oʻrinlarida yaratiladigan sanitariyagigiyena sharo-itlariga bogʻliq. Jismoniy mehnat jarayonida, asosan, odam muskullariga, akdiy mehnatda esa asabiyruhiy tomondan zoʻr keladi.Texnika rivojlanib, ishlab chiqarish jarayonlari mukammalashgan sari jismoniy mehnat oʻrnini aqyaiy mehnat egalladi va aqliy mehnat jarayonlarini koʻproq oʻrganishga ehtiyoj tugʻildi. Mehnat gigiyenasining sanitariyagigiyena sharoitlari deganda ishlovchi kishining atrofidagi butun vaziyat, jumladan, unga taʼsir qilishi mumkin boʻlgan kimyoviy moddalar, chang , shovkin, vibratsiya, ionlashtiruvchi nurlar, shuningdek, havo harorati, namligi, harakatning tezligi, xonalar yoki boshqa ish joyining yoritilishi, mikroorganizmlar koʻpkamligi va boshqa tushuniladi. Kishini muhofaza qilinadigan tegishli choralar koʻrilmasa, mana shu omillarning har biri yoki bir nechtasi birga salomatlikka ziyon yetkazadi. M.g . fanining asosiy vazifasi ham ana shu no-joʻya taʼsirlar oldini olishdan iborat. Mehnat sharoitlarini yaxshilash OʻzRda umumdavlat vazifasi hisoblanadi. "Oʻzbekiston Respublikasi davlat sanitariya nazorati toʻgʻrisidagi nizom"ga muvofiq, M.g . sohasida davlat sanitariya nazoratining bajaradigan asosiy vazifasi sanitariya qonunlariga rioya qilinishini kuzatib borishdir M.g .da nazorat olib borish uchun turli usullardan foydalaniladi. Shulardan asosiysi sanitariyagigiyena tekshiruvlaridir. Obhavoga tegishli omillar; havoning ifloslanish darajasi, vibratsiya, shovqin, radioaktiv nurlarni oʻlchash va boshqa ishlarda shu metod qoʻllanadi. Bundan tashqari, fiziologik, statistik hamda eksperimental tekshiruv usullari ham bor. M.g . ishlab chiqarish da odam organizmining fiziologik va biologik talablariga hammadan koʻra koʻproq muvofiq keladigan gigiyena normativlarini belgilab olish maqsadida organizm bilan ishlab chiqarish muhiti oʻrtasida boʻlib turadigan oʻzaro taʼsir qonuniyatlarini ham oʻrganadi. Mamlakatda joriy etilgan tartibqoidaga muvofiq, ishlab chiqarish omillarining birontasi ham yoʻl qoʻyiladigan normadan yoki eng katta konsentratsiyadan ortiq boʻlmasligi, ishlovchilar ularga cheksiz uzoq vaqt davomida yaqin yurganida omillar oʻsha odamlarga muayyan kasallik yoki sezilarli biror oʻzgarish paydo qilmasligi kerak. M.g . OʻzR Sogʻliqni saqlash vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan va tavsiya etilgan maxsus davlat normativlari, yoʻriqnoma va koʻrsatmalariga amal qilgan holda olib boriladi. Mehnat gigienisti baholash va nazorat qilish bilan shug'ullanishi mumkin jismoniy, kimyoviy, biologik yoki atrof-muhit sabab bo'lishi mumkin bo'lgan ish joyidagi yoki jamoadagi xavflar jarohat yoki kasallik. Jismoniy xavfni o'z ichiga olishi mumkin shovqin, haddan tashqari harorat, haddan tashqari yorug'lik, ionlashtiruvchi yoki ionlashtirmaydigan nurlanish va ergonomika. Xavfli tovarlarga yoki zararli moddalarga tegishli kimyoviy xavflarni tez-tez mehnat gigienistlari tekshiradilar. Boshqa tegishli sohalar, shu jumladan ichki havo sifati (IAQ) va xavfsizlik shuningdek, mehnat gigienisti e'tiborini jalb qilishi mumkin. Biologik xavf-xatarlar ishda legionella ta'sir qilish ehtimoli yoki biologik shikastlanish yoki ishdagi ta'sir, masalan, dermatit tekshirilishi mumkinligidan kelib chiqishi mumkin. Tergov jarayonining bir qismi sifatida mehnat gigienisti xavfning mohiyati, xavf ehtimoli va tegishli nazorat usullari to'g'risida samarali muloqot qilish uchun chaqirilishi mumkin. Tegishli boshqaruv elementlari boshqaruv ierarxiyasi: xavfni boshqarish yoki xavfni bartaraf etish uchun yo'q qilish, almashtirish, muhandislik, ma'muriy va shaxsiy himoya vositalari (PPE). Bunday nazoratlar vaqti-vaqti bilan odamlarni boshqarish uchun chang chiqaradigan shamollatish tizimlarini, ish joylarini yoki boshqaruv tizimlarini loyihalashtirish uchun "asosiy" zarrachali chang niqobi kabi tegishli PPE kabi oddiy tavsiyalarni o'z ichiga olishi mumkin va kiruvchilarning salomatligi va farovonligini saqlash dasturlari. ish joyi. 1. Mazkur sanitariya qoidalari, normalari va gigiyena normativlari ishlab chiqarish jarayonida ishchilarni ultrabinafsha nurlari mavjud bo‘lgan manbalardan himoyalash, baholash, nazorat qilish usullarini hamda ultrabinafsha nurlanishining salbiy ta’sirini oldini olishga qaratilgan chora-tadbirlarni o‘z ichiga oladi. 2. Ushbu sanitariya qoidalari, normalari va gigiyena normativlari barcha turdagi (lazyerlar tomonidan ishlab chiqilgan ultrabinafsha nurlari (nurlanish) bundan mustasno) ultrabinafsha nurlariga (nurlanish) va ularning manbalariga taalluqlidir. 3. Mazkur sanitariya qoidalari, normalari va gigiyena normativlarida quyidagi asosiy tushunchalar qo‘llaniladi: nurning (nurlanish) intensivligi — nur tushadigan yuza maydonidagi energiya oqimining zichligi, birligi Vt/m2 da; nurlanish dozasi — ma’lum vaqti ichida tushadigan nurning miqdori (birligi mer.soat/m2 da); ruxsat etilgan nurning (nurlanish) intensivligi — butun ish kuni davomida va mehnat faoliyati jarayonida ishchilarning ishlagan davri va keyinchalik sog‘lig‘ining bo‘zilishiga olib kelmaydigan, funksional va boshqa jarohat yetkazmaydigan nur (nurlanish) miqdori; ultrabinafsha nurlari (ultrabinafsha nurlanish) — to‘lqin uzunligi 200 dan 400 nmgacha (chastotasi 1013 dan 1016 Gts) bo‘lgan elektromagnit nurlanish; UB-A — to‘lqin uzunligi 315 — 400 nm bo‘lgan uzun to‘lqinli ultrabinafsha nurlari (nurlanish); UB-B — to‘lqin uzunligi 280 — 315 nm bo‘lgan o‘rta to‘lqinli ultrabinafsha nurlari (nurlanish); UB-C — to‘lqin uzunligi 200 — 280 nm bo‘lgan qisqa to‘lqinli ultrabinafsha nurlari (nurlanish); 4. Ultrabinafsha nurlarining (nurlanish) inson organizmiga ta’siri uning me’yoriy qiymatlari va spektral tarkibi bo‘yicha aniqlanadi hamda ularga ruxsat etilgan miqdor belgilanadi. 5. Muhitni zararsizlantirish uchun yoki profilaktika maqsadida ultrabinafsha nurlanishdan foydalanganda nurlanish intensivligi xodimlar bo‘lmaganda aniqlanadi. 2. Ultrabinafsha nurlari (nurlanish) uchun ruxsat etilgan intensivlik 6. Terining 0,2 m2 dan ko‘p bo‘lmagan himoyalanmagan qismi maydoni mavjud bo‘lgan taqdirda nurlanish intensivligi bir smenada 30 daqiqa to‘xtalish bilan 5 daqiqagacha nurlantirilgan holda, quyidagi sohalar: UB-A — 50.0 Vt/m2; UB-V — 0.05 Vt/m2; UB-S — 0.001 Vt/m2; uchun umumiy ta’siri davomiyligi 60 daqiqadan oshmasligi lozim. 7. Terining 0,2 m2 dan ko‘p bo‘lmagan himoyalanmagan qismi maydoni mavjud bo‘lgan taqdirda ultrabinafsha nurlantirish intensivligi bir smenada 5 daqiqadan yuqori bo‘lgan nurlanilgan holda quyidagi sohalar: UB-A — 10.0 Vt/m2; UB-V — 0.01 Vt/m2; uchun umumiy ta’siri davomiyligi to‘rt soatdan oshmasligi lozim. UB-S — 0.001 Vt/m2 sohada esa yo‘l qo‘yilmaydi. 8. UB-V va UB-S-nurlarini o‘tkazmaydigan maxsus kiyim hamda yuz va qo‘lni himoya qiluvchi vositalar ishlatilganda nurlanish intensivligi 1 Vt/m2 oshmasligi kerak. 9. Ish jarayonida ultrabinafsha nurlarining juda yuqori va yuqori bosimli simob-kvarsli chiroqlari ishlatilganda, nazorat hududida ultrabinafsha nurlanishining intensivligi 65 mVt/m2 dan oshmasligi kerak. 10. Ish jarayonida ultrabinafsha nurlarining yuqori va past bosimli simob-kvarsli chiroqlaridan tashqari boshqa maxsus chiroqlar ishlatilganda, nazorat hududida ultrabinafsha nurlanishini intensivligi 20 mVt/m2 oshmasligi kerak. 11. Ultrabinafsha nurlanishning intensiv ko‘rsatkichi oshganda mazkur Sanitariya qoidalari, normalari va gigiyena normativlarining 1-ilovasiga muvofiq ta’sir vaqtini kamaytirish mumkin. 12. Ish joylarida (ko‘mir va tog‘-kon sanoati ishchilari, yer osti ishlari, tabiiy yorug‘liksiz va tabiiy yorug‘lik yetarli bo‘lmagan ishlab chiqarish binolari) tabiiy yoritilganlik koeffitsiyenti (TYOK) 0,1% dan kam bo‘lgan tabiiy yorug‘lik bilan ta’minlanmagan yoki yetarli ta’minlanmagan binolarda ishlayotganlar uchun ultrabinafsha nurlarini nurlantiruvchi moslamalar o‘rnatiladi. 13. Ultrabinafsha nurlarini nurlantiruvchi moslamalar balandligi 3 metrdan 8 metrgacha bo‘lgan hamda bir nafar xodimga 6 m2 maydon to‘g‘ri keladigan binolarda o‘rnatilishi ko‘zda tutiladi. 14. Nurlanish moslamalardan paydo bo‘ladigan ultrabinafsha nurlarining intensivligi gorizontal tekislikda poldan 1 metr balandlikda 7,5 Vt/m2 dan, nurlanish dozasi esa 60 mer.soat/m2 dan oshmasligi kerak. Sanoat va jamoat binolarining ish joylarida, shuningdek bolalar muassasalari, shifoxona va sanatoriyalarda kunlik ta’sir qilish muddati 8 soatdan yuqori bo‘lishiga yo‘l qo‘yilmaydi. 15. Uzoq vaqt ta’sir etuvchi ultrabinafsha nurlantiruvchi moslama sun’iy va umumiy yoritish tizimi QMQ : 2.1.05-98 “Tabiiy va sun’iy yoritilganlik” asosida loyihalashtiriladi. 16. Ko‘zni himoya qilishda ko‘ndalang va bo‘ylama tekisliklarda kamida 250 S himoya burchagi bo‘lgan nurni qaytaruvchi vositalar yordamida amalga oshiriladi. Ochiq himoyalanmagan eritemik chiroqlaridan foydalanishga yo‘l qo‘yilmaydi. To‘g‘ri vizual oqimli nurlardan himoya ekrani orqali himoyalanadi. 17. Uzoq vaqt ta’sir etuvchi ultrabinafsha nurlantiruvchi moslamalardan profilaktika maqsadida 1-dekabrdan 1-martgacha bo‘lgan davrda foydalaniladi. 18. Yer osti ishlari, derazasiz (tabiiy yorug‘lik tushmaydigan) ish o‘rinlari va belgilangan xizmat ko‘rsatish joylarida ishlaydiganlar uchun qisqa vaqt ta’sir etuvchi ultrabinafsha nurlarini nurlantiruvchi moslamalar (fotariya) o‘rnatish nazarda tutiladi. 19. Qisqa vaqt ta’sir etuvchi ultrabinafsha nurlarini nurlantiruvchi moslamada nurlanishning intensivligi yer sathidan 1 metr balandlikda 30 mVt/m2 yuqori bo‘lmasligi, nurlanish dozasi 600 mer.soat/m2 bo‘lishi kerak. 20. Ultrabinafsha nurlarini nurlantiruvchi moslamalar erkak va ayollar uchun alohida bo‘lishi hisobga olinadi. 21. Barcha turdagi ultrabinafsha nurlarini nurlantiruvchi moslamalarda (kabinali, o‘tkazuvchi va boshqalar) nurlantirish tadbirlari yilning kuz-qish faslida har kuni 2-3 daqiqa o‘tkaziladi. 22. Kabinali ultrabinafsha nurlarini nurlantiruvchi moslamasidan nur oluvchi xodimlar soni quyidagicha aniqlandi: M • K1 • K2 Bunda: M — ish kunida ro‘yxat bo‘yicha ishlovchi xodimlar (erkak va ayollar alohida); K1- UB — nur olish uchun qarshi ko‘rsatmasi mavjud bo‘lganlar hisobi, bu 0,8 ga teng; K2- UB — nur olishga ayollar uchun qarshi ko‘rsatmasi mavjud bo‘lgan oyning kunlari hisobi. 23. Ultrabinafsha nurlarini nurlantiruvchi moslama alohida binoda, shuningdek xodimlarning kiyimlarini saqlash xonasida joylashtiriladi. 24. Surib-chiqaruvchi ventilatsiya tashkil etishda harorati 25 — 280S oralig‘ida bo‘lishi hisobga olinadi. 25. Binoning yer sathida 50 lk kam bo‘lmagan sun’iy yoritish tarmog‘i orqali yoritiladi. 26. Sanoat korxonalari va yer osti konlaridagi ultrabinafsha nurlarini nurlantiruvchi moslamalar sog‘liqni saqlash punkti tasarrufida bo‘ladi. 27. Tibbiy xodim uchun ish kuni davomida 100 nafar nur oladiganlar xodim uchun 8 m2 maydondan kam bo‘lmagan xona, bir nafar xodim uchun 3,6 m2 maydondan kam bo‘lmagan xona ajratiladi. 3 Ultrabinafsha nurlarini (nurlanish) intensivligini nazorat qilish uslubiga talablari 28. Doimiy va doimiy bo‘lmagan ish joylarida nurlanishning intensivligi yilda bir martadan kam bo‘lmagan holda, yangi ish joylari tashkil etilganda, moslamaga texnik o‘zgartirish kiritilganda hamda yangi moslama va texnologiya o‘rnatilganda nazoratdan o‘tkaziladi. 29. O‘lchash ish joyining yer sathidan 0,5 — 1,0 va 1,5 metr balandlikda, o‘lchovlarni qabul qiluvchi manbaning nurlanishiga perpendikulyar qo‘yilgan holda bajariladi. Agar bir nechta manbalar mavjud bo‘lsa, bunda o‘lchovlar har birida alohida o‘tkaziladi hamda olingan natijalar umumlashtiriladi. 30. Nurlarni intensivligini o‘lchashda ko‘chma raqamli radiometr, energiya xususiyatlarini o‘lchash uchun dozimetr ishlatiladi. O‘lchov qurilmalari metrologik ko‘rikdan o‘tkazilgan bo‘lishi kerak. 31. Agar nurlanishning intensivligi ruxsat etilgan miqdordan yuqori bo‘lsa, manbadagi nurlanish intensivligini kamaytirish yoki ishchilarni himoyalash chora-tadbirlari belgilanadi. O‘zbekiston Respublikasi Sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi xizmati boshlig‘i B. YuSUPALIYEV Ultrabinafsha nurlanishining manbaa turi va ta’sir davomiyligi bo‘yicha intensivligi va ruxsat etilgan MIQDORI
Download 25.15 Kb. 1 2
|