Xitoy
Xitoy
Safarova Sevara
Xitoy iqtisodiyoti
Xitoy iqtisodiyoti
Xitoy Xalq Respublikasi iqtisodiyoti nominal YaIM
bo
ʻyicha dunyoda ikkinchi oʻrinda, yalpi ichki
mahsulot bo
ʻyicha xarid qobiliyati pariteti boʻyicha
birinchi (2014- yildan beri) (AQShdan keyin).
XVF ma
ʼlumotlariga koʻra, 2014-yilning birinchi
yarmida, dastlabki natijalarga ko
ʻra, Xitoy YaIM
bo
ʻyicha AQShni ortda qoldirdi, yil oxiriga kelib
ulush va hajm mos ravishda 16,48 ni tashkil etdi.
17,632 trillion dollarga nisbatan 16,28 % va 17,46
trillion dollarni tashkil etdi. Amaldagi
standartlarga muvofiq, yillik yalpi ichki mahsulot
ga muvofiq dastlabki hisob-kitoblar va yakuniy
tuzatishlar amalga oshiriladi.
Mamlakat yalpi ichki mahsulotini
baholashda shuni yodda tutish kerakki,
ushbu ma
ʼlumotlar oʻtgan yillar uchun
doimiy ravishda yuqoriga qarab qayta
ko
ʻrib chiqiladi, shuning uchun joriy
ko
ʻrsatkichlar 1-2 % ga farq qilishi
mumkin. Amaldagi standartlarga
muvofiq har yili YaIMga dastlabki va
yakuniy tuzatishlar kiritiladi. Xitoy
iqtisodiyotining o
ʻziga xos xususiyati
qishloq xo
ʻjaligi mahsulotlarining
mamlakat yalpi ichki mahsulotidagi
ulushini, ayniqsa, 1990—1995-yillarda
qisqartirish tendentsiyasi pastga sakrab
tushdi va keyin yotgan holatda bo
ʻldi.
1949-yilda Xitoy Xalq Respublikas
i eʼlon
qilingandan soʻng, mamlakatda qi
sqa
muddatda sanoatlashtirish amalga
oshirildi va bu sanoatning jadal
rivojlanishiga imkon berdi. Biroq,
yana
oʻttiz yil davomida Xitoyning iqtiso
diy
oʻsishi sezilarli darajada sekinlash
di. Faqat
1979-yildan boshlab, Xitoy chet el
investitsiyalari kirib kelishi uchun
yopiq
jamiyatdan ochiq jamiyatga oʻtgan
dan
soʻng, mamlakat modernizatsiya v
a
rivojlanish, sanoat ishlab chiqarish
i
davriga kirdi. Gonkongning geogra
fik
yaqinligi xorijiy kompaniyalar uchu
n asosiy
afzallik boʻlib, ular Xitoyda eksport
ga
yoʻnaltirilgan ishchilarni yigʻish zav
odlarini
joylashtirishni boshladilar.
1980-yillarning oʻrtalarida Xitoy
hukumati sarmoyalarni ragʻbatlantiris
h
uchun toʻrtta maxsus iqtisodiy zonan
i
yaratdi: Shanxay, Chjuxay, Shantod v
a
Xaykou, bu erda toʻgʻridan-toʻgʻri
xorijiy investitsiyalar Gonkong, Tayva
n
va Qoʻshma Shtatlardan kelgan 14 ta
qirgʻoqboʻyi shaharlari va portlari
ochildi. Gʻarb sarmoyadorlari
Xitoyning eng yirik ichki bozoriga
kirish imkoniga ega. Tez orada
birlamchi va ikkilamchi qayta
ishlovchi sanoat korxonalari
joylashgan arzonroq ishchi kuchiga
ega 18 shahar ochildi. Bu TMKlarnin
g
mazkur hududlarga koʻchirilishiga,
shuningdek, mahalliy korxonalarning
modernizatsiya qilinishiga olib keldi.
1990-yil Yangi korporativ
siyosat joriy etildi, mualliflik
huquqini himoya qilish
qoidalari kuchga kirdi, bu e
sa
Yaponiya, AQSh va Gʻarbiy
Yevropadan sarmoyalarni
kuchaytirdi. Iqtisodiyotning
ilgari yopilgan tarmoqlari:
koʻchmas mulk, transport,
telekommunikatsiya, chaka
na
savdo va boshqalar ochildi.
|
